Yay tam sürətlə davam edir – tətil və istirahət vaxtıdır. Bəs əmək bazarındakı qeyri-sabitliyi və qiymət artımını nəzərə alsaq, ölkəmizdə nə qədər insan tam istirahəti özünə rəva görə bilər?
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin (STM) daha öncə keçirdiyi sorğunun nəticələrinə əsasən, respondentlərin 50,6%-i yay tətilini öz evində (mənzilində), 31,7%-i ölkənin digər rayonlarında (şəhərlərində), 6,2%-i bağ evində, 2,9 faizi müəyyən turizm və istirahət mərkəzlərində, 2,6 faizi isə xarici ölkələrdə keçirməyi planlaşdırır.
Azərbaycan Otellər və Restoranlar Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri, Azərbaycan Ekoturizm Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri Samir Dübəndi deyir ki, yay ümumən turizm sektoru üçün yüksək mövsüm olmaqla yanaşı, turistlər üçün də aktiv vaxtdır: “Bütün il boyu məşhur olan turizm istiqamətləri var, məsələn, müalicə və sağlamlıq turizmi, təhsil və s. Amma ümumiyyətlə, turizm istiqamətin coğrafi mövqeyindən asılı olaraq fərqli davam edən yay mövsümündə kəskin şəkildə canlanır. Yayımız Türkiyə mövsümü və ya bir sıra ölkələrin Qırmızı dəniz sahilləri ilə müqayisədə o qədər də uzun deyil. Ancaq yaz-payız mövsümünü nəzərə alsaq, turizm üçün orta-yüksək və yüksək mövsümün 5 ayından etibarlı şəkildə danışmaq olar.”
“Pandemiyanın turizmə təsirlərindən biri də bahalaşma və ölkədən çıxış turizminə qoyulan məhdudiyyətlər fonunda, daxili turizm bazarının inkişafı oldu. Pandemiyadan əvvəl qeyri-rəsmi məlumatlara görə, turizm bazarında 4 minə yaxın turizm təşkilatı işləyirdi, təbii ki, bir çoxu turizm agentləri idi. Onların 65%-dən çoxu isə ölkə daxilində yalnız daxili turlar təklif edib ki, onların 90%-i ekskursiya xarakteri daşıyır, yəni gecələmə olmadan istiqamətlərə bir günlük səfərlərdir. Niyə məhz “bir günlük” ən populyar oldu? Kiçik və orta yerləşdirmə obyektlərinin məhdudluğu və bu seqmentdə real rəqabətin olmaması səbəbindən yaşayış üçün alternativ qiymətlərin olmaması, turizm agentliklərinin asan pula can atması, bu bazarın zəif tənzimlənməsi kimi digər sosial-iqtisadi səbəblər mövcuddur. Daxili bazarda bir günlük səfərlərdən tutmuş yaşayış və xidmətlər paketi ilə çox günlük səfərlərə qədər kifayət qədər çeşidli turist xidmətləri var. Bu il artıq ölkənin regionlarına 0,5 milyondan çox səfər olub və bu rəqəm artacaq. Əlavə turistləri və görməli yerləri cəlb edən tədbirlərin sayı artır”, – deyə həmsöhbətimiz bildirir.
Bununla belə, Dübəndi qeyd edir ki, kiçik və orta ölçülü yerləşdirmə obyektlərinin, alternativ yaşayış yerlərinin sayı bizim görmək istədiyimiz sürətlə artmır: “Əminəm ki, biz ən əlverişli şərait yaratmaqla, müxtəlif iqtisadi alətlərdən istifadə etməklə, sahibkarları daha fəal addımlar atmağa sövq etməklə bu seqmentdə kiçik və orta biznesin inkişafına təkan verə bilərik. Bu, rəqabəti gücləndirməyin və qəbul edilmiş sosial-iqtisadi norma və tələblər çərçivəsində qiymətlərin tənzimlənməsinə nail olmağın yeganə yoludur. Bundan əlavə, mehmanxanalar və digər alternativ yaşayış yerləri həmkarlar ittifaqları ilə sıx əməkdaşlıq etməlidir ki, bu da müəyyən sahələrdə çalışanların xərclərinin bir hissəsini ödəyə bilər. Bu gün kiçik və məhdud sayda yerləşdirmə obyektləri bu sxemə cəlb edilib”.
Dübəndinin sözlərinə görə, artıq ölkədən çıxış turizmi də bərpa olunur: “Vətəndaşlarımız daha tez-tez xarici səfərlərə getməyə başlayıblar, lakin pandemiyadan əvvəlki qədər deyil. Xarici səfərlər bahalaşıb, lakin təkliflər daha çoxdur. Bəzi sahələrdə dinamika çox yüksəkdir. Məsələn, bunlar Türkiyə, Misir, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləridir. Misirə turların erkən satışı, məsələn, adambaşına təxminən 1500 manata başa gəlir. Bunlar 6-7 günlük turlardır, buraya hər şey daxildir. Amma indi qiymətlər artıq bahadır. Eyni turlar, yəni Türkiyənin kurortlarında 4-5 ulduzlu otellərdə yerləşmə ilə daha baha başa gəlir. Baxmayaraq ki, həmişə erkən rezervasiyalar və ya “son gün” isti satışlar üçün endirimlər tapa bilərsiniz. Ölkənin tələbləri yüksək olan daha imkanlı vətəndaşları da çıxış turizmindən istifadə edirlər, buna görə də ilk sahil zolağında 4-5 ulduzlu otellərdə yönəlik turlar çıxış turizmində daha populyardır”.
Dayanıqlı İnkişaf Araşdırmaları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev mövzuya dair söyləyir ki, ölkəmizdə az adam uzun müddət istirahət edir: “Çox vaxt məzuniyyət iki həftə çəkir, Vətən daxilindədirsə, üç nəfərlik ailəyə həftədə 1000 manata yaxın pul lazımdır. Təbii ki, hər şey harada dincəlməkdən asılıdır. Bağların kirayə qiymətləri artıb, bölgələrdə təkcə yaşayış deyil, həm də yemək qiymətləri qalxıb. Turizm zonasında bir qutab üçün iki manat ödəməli olacaqsınız, hələ daha ağır yeməkləri deməirik. Ümumiyyətlə, həyat və istirahət də müvafiq olaraq bahalaşıb”.
Müsahibimizin dediyinə görə, əgər ölkə daxilində yay tətilindən danışırıqsa, onda hardasa əhalinin 15-20%-i dincəldiyinə inanır: “Amma bunlar rayonlara qısamüddətli səfərlər, maksimum üç günlük səfərlər, hər gün dənizə səfərlər ola bilər. Ötən illə müqayisədə xaricə bir çox səfərlər 30-40% bahalaşıb. Türkiyədə, Gürcüstanda da tətil xərcləri artıb – xüsusən ora yalnız hava yolu ilə getmək mümkün olduğundan”.
“Avropa ölkəsində qaldığınız hər gün üçün ən azı 100 avro lazımdır, lakin komfortlu qalmaq üçün sizə təxminən 150 avro lazımdır və bu məbləğ də uçuş və yaşayış xərcləri olmadandır. Əhalimizin təxminən 2-3 faizi xaricdə istirahət edir. Bu, bahalaşma ilə, həm də dünyada vəziyyətin qeyri-sabit olması ilə əlaqədardır ki, insanlar harasa getməyə qorxurlar”, – deyə Ağayev fikrini yekunlaşdırdı.
Elya Belskaya
