İnsan alveri (alveri) qurbanlarının müəyyən edilməsi meyarları dəyişdirilməlidir. Əvvəlki parametrlər artıq insan alveri ilə bağlı cinayətlərin müasir tendensiyalarına uyğun gəlmir. Bunu “Təmiz Dünya” İctimai Birliyinin sədri, insan alveri qurbanları üçün sığınacaq rəhbəri Mehriban Zeynalova deyir.

İnsan alverinin köhnəlmiş izahları

Həmsöhbətimiz deyir ki, illər ərzində insan alveri qurbanlarının müəyyən edilməsi göstəriciləri dəyişib. Cümə günü, mayın 17-də Milli Məclisdə çıxış edən Zeynalova İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Koordinatorun bu cinayət növünə qarşı mübarizə üzrə hazırlanmaqda olan yeni milli fəaliyyət planında onlara yenidən baxılmasını təklif edib.

Zeynalova valideynləri tərəfindən pul qazanmağa məcbur edilən uşaqları insan alveri qurbanı kimi təsnif etməyi tövsiyə edir. Bu təşəbbüs qəbul olunarsa, azyaşlı tiktokerlərin valideynləri cinayət məsuliyyəti ilə üzləşəcəklər.

“İnsan alverində əsas şərt qurbanınızdan pul qazanmaq imkanıdır. Bu gün internetdə övladlarından pul qazananlar əslində onları istismar edirlər, amma qanun uşaqları insan alverinin qurbanı kimi tanımır”, – ekspert izah edir.

Birlik sədri əmindir ki, onun təkliflərinə baxılıb qəbul olunarsa, Azərbaycanda insan alveri qurbanlarının sayı xeyli arta bilər.

O, həmçinin erkən nikahlara girən qızların insan alverinin qurbanı kimi tanınmasını tövsiyə edir. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxs kişi ilə qaçsa belə, sonradan hərəkət məhdudiyyətləri, cinsi zorakılıq, istismar, təhsil ala bilməməsi və s. ilə qarşılaşır.

Köhnə motivlər, yeni yollar

Bu gün insan alveri yeni forma və üsullar əldə edir. Hüquq müdafiəçisinin sözlərinə görə, sosial şəbəkələrdə yazışmalar vasitəsilə potensial insan alveri qurbanlarının cəlb edilməsi aktuallaşıb.

Bir sıra ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda insan alveri qurbanlarının 80%-i cinayətkarlarla Facebook*və digər sosial şəbəkələr vasitəsilə tanış olub və onlara etibar ediblər.

Cinayətkarlar çox vaxt onları sevgi aludəçiliyinə aparırlar. Ünsiyyət o qədər uzağa gedir ki, insan həmsöhbətinə tam etibar etməyə başlayır. Sonda qurbana evlilik təklif edilir, amma əslində cinayətkarların tamamilə fərqli planları var.

Digər hallarda xaricdə işləmək təklifləri yem kimi istifadə olunur. Hər iki ssenaridə, keçmişdə olduğu kimi, təcavüzkarlar qurbanları şəxsən ölkədən qaçırmaq məcburiyyətində deyillər. Ekspert deyir ki, indi insanlar özləri zalımların yanına gəlir:

“Əgər əvvəllər müəyyən şəxslər sənədlərin toplanması ilə məşğul olurdusa, digərləri qurbanları xaricə aparır, digərləri isə onlardan sui-istifadə edirdilərsə, indi cinayətkar şəbəkə virtual məkandan daha çox istifadə edir. Qurbanlar öz zülmkarlarına o qədər inanırlar ki, onların ardınca dünyanın o başına da getməyə hazırdırlar”, – Zeynalova deyir.

İnsan alveri statistikası

İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Koordinatorun son hesabatına əsasən, 2023-cü ildə insan alveri faktları ilə bağlı başlanmış cinayət işləri üzrə 91 Azərbaycan vətəndaşı zərərçəkmiş kimi tanınıb, onlardan yalnız biri kişi, 90-ı qadındır.

“Onlardan 28-i Türkiyədə, 28-i Rusiyada, 15-i Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində, 10-u Bəhreyn Krallığında, 4-ü Qətərdə, 3-ü İranda, 1-i İraqda, daha 2-si isə Azərbaycanda əmək istismarına məruz qalıb”, – məlumatda deyilir.

Ötən il polis reydləri nəticəsində dilənçiliyə və əməyə məcbur edilən 342 azyaşlı müəyyən edilib. Nəticədə öz övladını istismar edən 345 valideyn barəsində tədbir görülüb.

Sənəddə o da vurğulanır ki, 2005-2023-cü illər ərzində Azərbaycanda insan alveri ilə bağlı cinayətlərə görə 636 nəfər (541 qadın və 95 kişi) cinayət məsuliyyətinə cəlb edilib.

Zarina Orucəliyeva