Qardaşlıq münasibəti qısqanclıq və valideyn sevgisi uğrunda, rəqabət üzərində qurulan, bəzən sevgi və dostluq ölçüsü ilə önə çıxan ikimənalı bir əlaqə növüdür. Bu əlaqə, ana və ata ilə qurulan bağdan dərhal sonra gəlir. Ona görə də daxili dünyamızın formalaşmasında çox təsirlidir.
Uşaqlar valideynlərinin diqqətini, vaxtını və lazım gəldikdə öz otağını və oyuncaqlarını ailənin yeni üzvü ilə bölüşməli ola bilərlər. Mütəxəssislər deyirlər ki, bacı-qardaşlar valideynlərinin rəhbərliyi sayəsində bütün bu dilemmalarda tarazlıq tapa bilirlər.
Klinik Psixoloq Seda Aydoğdu deyir ki, qardaşlar arasında sağlam münasibət saxlamaq ana və atanın ortaq rəftarları və rəhbərliyi ilə mümkün ola bilər. Qardaş münasibətləri həyat boyu birgə oyunların və paylaşılan sirlərin yadda qaldığı və yetkinlik dövründə də bələdçi rolunu oynayan çox məmnunedici bir əlaqə növüdür. Lakin bacı-qardaşlar arasında qısqanclıq bütün bu müsbət emosiyalara kölgə sala bilər.
Psixoloqun fikrincə, uşaqlar qısqanclıq kimi sıx və güclü duyğuları analarından və atalarından öyrənirlər. Ancaq valideynlər uşaqlara qarşı duyğularını idarə edə bilmədikdə, qardaş qısqanclığı ortaya çıxır:
“Ana və atalar həmişə inklüziv və transformativ olmağa çalışmalıdırlar. Bacı-qardaşlar arasında sağlam münasibət ana və atanın ortaq rəftarları və rəhbərliyi ilə qorunur. “Sən daha şirinsən, daha ağıllısan, daha nadincsən” və. s . bu cür müqayisələr bacı-qardaşlar arasında qısqanclığa səbəb ola bilər”.
Psixoloq bildirir ki, zamanla bu vəziyyət qəzəb problemləri, özünə və başqalarına zərər vermək, müxalif olmaq, əks reaksiyalar inkişaf etdirmək kimi problemlərə səbəb ola bilər.
“Bunlara əlavə olaraq, içə dönüklük, özünə inamın aşağı olması və geriləmə kimi problemlərə səbəb ola bilər”-deyə psixoloq əlavə edir.
Müqayisə edilən bacı-qardaşlar arasında ünsiyyət necə təsirlənir?
Bir çox ana və ata övladlarını həvəsləndirmək üçün “yaxşı niyyətli bənzətmə” şəklində müqayisələr aparsalar da, bu, uşağın özünə inamının azalmasına səbəb olur.
Müqayisə edilən uşaq özünü necə hiss edir?
Uşaq əsasən sevildiyini və özü kimi qəbul edildiyini hiss edə bilmir. O, ana və atanın şərtsiz sevgisini və qəbulunu, ana və atanın qarşısına qoyduğu məqsədlərə nail ola bilməsi ilə əlaqələndirir. Əgər uşaq bu məqsədlərə çata bilmirsə və ya gözlənilən davranışı nümayiş etdirə bilmirsə, özünü qeyri-adekvat, dəyərsiz və sevilməyən uşaq kimi hiss edir. Bu neqativ emosiyalar həm də bacı-qardaş arasında aqressiv münasibətlərin yaranmasına və ya artmasına səbəb olur. Müqayisə uşağın ətraf mühitlə münasibətinə də təsir edir.
“Sən daha ağıllısan, daha yaxşı davranırsan” kimi cümlələrin əvəzinə fərdi fərqlilikləri və güclü cəhətləri vurğulayaraq uşaqları inkişaf etdirmək və onlara istiqamət vermək vacibdir. “Necə də yaramazsan, qardaşın kimi ol və otur” kimi cümlələr yerinə “sənin tükənməz enerjin var, bu enerji məni təəccübləndirir və sevindirir” demək daha uyğun olar.
Psixoloqun fikrincə, uşağı incitmədən və qısqanclıq hissini alovlandırmadan onun öz enerjisini sərbəst buraxa biləcəyi fəaliyyətlərə yönəltməliyik.
İlahin Zaman
