Uşaqların davranışları, onların daxili dünyalarını və ətraf mühitlə münasibətlərini əks etdirir. Valideynlər və təhsil mütəxəssisləri, uşaqların davranışında yaranan dəyişiklikləri ciddi şəkildə izləməli və bunları uyğun bir şəkildə qiymətləndirməlidir. Bəzən uşaqların davranışlarında baş verən anormal dəyişikliklər, onların ruh halı və ya həyat şəraiti ilə bağlı ciddi siqnallar ola bilər. Belə hallar, müxtəlif səbəblərdən yaranan davranış pozuntuları ilə özünü göstərir. Bu yazıda, uşaqlarda müşahidə olunan davranış pozuntularının səbəbləri, nümunələri və həlli yolları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.

Davranış pozuntusunun səbəbləri

Uşaqlarda davranış pozuntuları çox vaxt müəyyən həyat dəyişiklikləri və ya çətinliklərlə əlaqəli olaraq meydana gəlir. Bu dəyişikliklər uşağın psixoloji vəziyyətini mənfi şəkildə təsir edə bilər və davranışlarında narahatlıq yarada bilər.

Ailədəki dəyişikliklər

Uşaqlar, ailədəki struktur dəyişikliklərinə həssasdırlar. Ailənin tərkibindəki dəyişikliklər, məsələn, yeni bir bacı və ya qardaşın doğulması, ailə üzvünün itirilməsi, və ya valideynlər arasında münasibət problemləri uşağın davranışına təsir göstərə bilər. Bu zaman uşaqlar özlərini anlaşılmamış və tək hiss edə bilər, bu da onların davranışlarında pozuntulara səbəb ola bilər.

Məktəb və ya yaşayış yerinin dəyişməsi

Məktəb dəyişmək və ya yeni bir yerə köçmək, uşaqların sosial uyğunlaşmasını çətinləşdirə bilər. Yeni mühitə uyğunlaşmaq, xüsusilə uşağın xarakterinə uyğun olmayan bir şəraitdə, stress və narahatlıq yarada bilər. Bu, uşağın davranışını dəyişdirə bilər, onların əhvalını pisləşdirə və ya sosial münasibətlərdə çətinliklər yarada bilər.

Təbii fəlakətlər və müharibə

Zəlzələ, müharibə, təbii fəlakətlər kimi hadisələr uşaqlarda ciddi psixoloji travmalara səbəb ola bilər. Bu tip hadisələr uşağın dünyagörüşünü dəyişdirə bilər və onları qorxu, narahatlıq və tənhalıq hissi ilə üzləşdirə bilər. Belə hallarda uşaqlar, normalda göstərmədikləri davranış pozuntuları ilə qarşılaşa bilərlər.

Davranış pozuntularının nümunələri

Uşaqlarda müxtəlif növ davranış pozuntuları meydana gələ bilər. Bu pozuntular həm fiziki, həm də psixoloji əlamətlərlə özünü göstərir. Aşağıda bir neçə nümunəyə baxaq:

Yerini islatma (Enurez)

Yerini islatma, xüsusən uşağın gecə yatağında yerini islatması, davranış pozuntularından biri kimi qəbul edilir. Bu problem, uşağın yaşına uyğun olmadan davam edirsə, uşağın psixoloji vəziyyətinin bir göstəricisi ola bilər. Ailədaxili narahatlıqlar, dəyişikliklər və ya stress, bu problemi daha da pisləşdirə bilər.

Oğurluq

Bəzi uşaqlar, xüsusən də cəmiyyətə uyğun davranışları hələ inkişaf etməmiş yaşlarda, əşyaları oğurlamaq kimi yanlış davranışlar göstərə bilərlər. Oğurluq, uşağın diqqət və ya sevgiyə ehtiyacı olduğunu və ya ətraf mühitlə əlaqədə çətinlik çəkdiyini göstərə bilər.

Yalan danışma

Uşaqların yalan danışması da davranış pozuntusuna işarə edə bilər. Yalan, bəzən uşağın narahatlıq və qorxu hissini gizlətmək üçün istifadə etdiyi bir vasitə olur. Uşağın valideynlərindən və ya digər böyüklərdən qəbul edilməyəcəyini düşündüyü hallarda yalan danışa bilər.

Davranış pozuntularının aradan qaldırılması

Uşaqlarda davranış pozuntuları müalicə edilə bilən və aradan qaldırıla bilən vəziyyətlərdir. Əgər davranış pozuntuları davam edirsə və ya uşağın gündəlik həyatını çətinləşdirirsə, valideynlər və müəllimlər bu problemi həll etmək üçün addımlar atmalıdır.

Fərdi diqqət və dəstək

Uşaqların davranış pozuntuları ilə mübarizə aparmaq üçün onlara fərdi diqqət və sevgi göstərilməlidir. Onların hissləri və düşüncələri dinlənilməli, problemin mənbəyi anlaşıldıqdan sonra uyğun müdaxilə edilmalıdır.

Ailə və məktəb əməkdaşlığı

Ailə və məktəb arasında əməkdaşlıq çox vacibdir. Uşağın davranışını izləyərək, həm məktəb, həm də ailə tərəfindən birgə həll yolları axtarılmalıdır. Uşağa müsbət nümunələr təqdim etmək, ona sosial bacarıqlar öyrətmək və düzgün davranışları təqdir etmək mühümdür.

Peşəkar dəstək

Əgər uşağın davranış pozuntusu ciddi şəkildə davam edirsə və sadə yanaşmalarla həll olunmursa, mütəxəssis yardımı vacib ola bilər. Psixoloq və ya psixoterapevtlər uşağın inkişafını düzgün şəkildə izləyərək, müvafiq müalicə metodları tətbiq edə bilərlər.

Mənsurə Qəhrəmanova

Psixoloq Pedaqoq

Uşaq İnkişaf Mütəxəssisi

Milli Dəyərlər üzrə Maarifləndirmə İctimai Birliyinin üzvü

(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər, 055 361 68 60 mobil nömrsi ilə birbaşa Mənsurə Qəhrəmanova ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin https://www.instagram.com/psixoloqpedaqoq.qehremanova/profilecard/?igsh=MXFxZG5sNjVicGVnaw%3D%3D instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Mənsurə xanımla kontakt yarada bilərlər.)