Valideynlərin çoxu övladında burun axması, öskürək, boğaz ağrısı və qızdırma gördükdə “uşağa soyuq dəyib” deyə düşünür. Xüsusilə payız və qış aylarında bu fikir daha da güclənir. Ancaq tibbi baxımdan uşaqların xəstələnmə səbəbi soyuq havanın özü deyil, infeksiyalardır. Bu məqalədə “soyuqdəymə” anlayışının mahiyyətini, soyuğun uşağın sağlamlığına təsirini və xəstələnmənin əsl səbəblərini geniş izah edəcəyik.
Soyuqdəymə termini nə deməkdir?
“Soyuqdəymə” xalq arasında işlənən bir termindir. Əslində bu sözlə yuxarı tənəffüs yolu infeksiyaları nəzərdə tutulur. Tibbi ədəbiyyatda isə “common cold” və ya “acute respiratory infection” terminləri istifadə olunur.
Əsas simptomlar:
Burun tutulması və ya burun axması
Öskürək
Boğazda qıcıqlanma, bəzən ağrı
Yüngül qızdırma (bəzən 38–38.5°C-dən aşağı)
Halsızlıq, iştahasızlıq
Bu əlamətlərin səbəbi havanın soyuqluğu deyil, virusların orqanizmə daxil olmasıdır.
Soyuq havanın təsiri
Soyuq havanın özü birbaşa xəstəlik yaratmır, amma dolayısı ilə risk faktorudur:
1) Mühit amili: Soyuq havada uşaqlar daha çox qapalı yerlərdə qalır, nəticədə viruslar daha asan yayılır.
2) Selikli qişaların quruması: Soyuq və quru hava burun və boğazın qoruyucu funksiyasını zəiflədir. Viruslar daha rahat çoxalır.
3) İmmunitetin zəifləməsi: Soyuq və yorğunluq immun sistemi zəiflədərək uşağın yoluxma riskini artırır.
Əsas səbəb: İnfeksiyalar
Uşaqların çoxu virus infeksiyaları səbəbindən xəstələnir. Ən çox təsadüf edilən viruslar:
Rinovirus (adi “soyuqdəymə”nin əsas səbəbi)
Adenovirus
Parainfluenza virusu
Respirator sinsitial virus (RSV)
İnfluenza virusu (qrip)
Bəzən isə bakterial infeksiyalar (streptokok, stafilokok və s.) əlavə olunur və xəstəlik ağırlaşır (məsələn, angina, otit, pnevmoniya).
Uşaqlar niyə tez-tez xəstələnir?
İmmunitet sistemi hələ tam inkişaf etməyib. Uşaqlar yeni viruslarla tanış olduqca immun yaddaş yaranır.
Uşaq bağçaları və məktəblər: Bir yerdə çox uşaq olduqda viruslar çox sürətlə yayılır.
Qidalanma və yuxu rejimi: Natamam qidalanma, az yuxu immuniteti zəiflədir.
Əlamətlərə görə fərqləndirmə
Yüngül hallarda (virus mənşəli soyuqdəymə): burun axması, öskürək, aşağı dərəcəli qızdırma, 5–7 günə yaxşılaşma.
Ağır hallarda (bakterial və ya ağır virus infeksiyası): yüksək və davamlı qızdırma, nəfəs darlığı, sinədə xırıltı, qulaq ağrısı, irinli burun axıntısı.
Müalicə prinsipləri
1) Simptomatik müalicə:
Bol maye qəbulu
Burun boşluğunun duzlu məhlulla yuyulması
Lazım olduqda qızdırmasalıcı (parasetamol, ibuprofen)
2) Antibiotiklər yalnız bakterial infeksiya varsa təyin olunur. Virus xəstəliklərində antibiotik təsir etmir.
3) İstirahət və qidalanma: Vitaminlə zəngin qidalar, təmiz hava, kifayət qədər yuxu.
Profilaktika
Uşağın geyimi havaya uyğun olmalıdır, amma artıq isti geyindirmək də düzgün deyil.
Əl yumaq vərdiş halına gətirilməlidir.
Uşaq bağçasında xəstə uşaqlar olduqda digər uşaqları qorumaq üçün tədbir görülməlidir.
Mövsümi peyvəndlər (qrip peyvəndi və s.) qoruyucu rol oynaya bilər.
Nə vaxt həkimə müraciət etməli?
Qızdırma 38.5°C-dən yuxarıdır və 3 gündən çox davam edir.
Uşaq nəfəs almaqda çətinlik çəkir.
Qusma, iştahasızlıq, halsızlıq çox güclüdür.
Qulaq ağrısı, sinədə xırıltı və ya dəridə səpkilər varsa.
Nəticə
Soyuq hava xəstəliyin səbəbi deyil, şərait yaradan amildir.
Əsas səbəb virus və bakteriya infeksiyalarıdır.
Uşaqları qorumaq üçün əsas diqqət gigiyenaya, düzgün qidalanmaya, yuxu rejiminə və mütəmadi tibbi nəzarətə yönəldilməlidir.
Yəni, “uşağa soyuq dəyib” anlayışı əslində infeksiyaya yoluxma deməkdir. Valideynlər bunu bilməklə həm müalicəyə, həm də profilaktikaya daha düzgün yanaşa bilərlər.
Pediatr Atlaz Möhsümova
(Mütəxəssislə 077 250 11 37 mobil nömrəsi vasitəsiylə əlaqə saxlaya bilərsiniz.)
