Müasir uşaqlar tez-tez hisslərinin həddindən artıq yüklənməsini yaşayırlar. Erkən yaşlarından onları çoxlu məlumat və əyləncələr əhatə edir: televiziya, filmlər, video oyunlar, internet, mobil telefonlar və bir çox başqa texnologiyalar. Yeni texnologiyalar hər kəs tərəfindən əyləncəyə çevrildikcə onlar bizim hisslərimizi həddən artıq yükləyir və eynisini yaşamağa başlayırlar. Bunun nəticəsində isə uşaqlar real həyatdan,canlı ünsiyyətdən, insanlardan uzaqlaşaraq özünə qapanırlar.
Valideynlər uşaqlarının komputerə çıxışını məhdudlaşdırsalar da, uşaqlar bundan tamamilə uzaqlaşa bilmirlər. Texnologiyaya həddən artıq güvənmək özümüzlə və bir-birimizlə əlaqəmizi itirməyimizə səbəb olur. Özümüzə uyğun həyat tərzi yaratmaq səylərimizə baxmayaraq, gündəlik həyatımızda stress hələ də bizi narahat edir. Hamımız həddindən artıq həyəcan və stressdən əziyyət çəkirik. Uşaqlarımız da bu vəziyyətdən öz üzərlərinə düşən stresdən yan keçmirlər.Valideynlər övladlarının nə qədər stresli olduğunun fərqinə belə varmaya bilərlər.
Dünya daha da mürəkkəbləşib və uşaq üçün stress mənbələri artıq yalnız məktəb və həmyaşıdları ilə münaqişələr deyil. Uşağın boş vaxtını sərf etdiyi bir çox fəaliyyət var. Uşaq mediası və interneti, təbii fəlakətlər, müharibələr və s. O, mənfi məlumatlara məruz qalır. Bütün bunlar onun narahatlığına və stressinə səbəb olur. Buna görə də, son illərdə uşaqlarda və yeniyetmələrdə narahatlıq pozğunluqlarına daha çox rast gəlinməsi təəccüblü deyil.
Uşaqlar, xüsusən də kiçik yaşlı uşaqlar, böyüklər kimi stress və narahatlığı asanlıqla fərq edə bilməzlər. Baş ağrısının, mədə ağrılarının, gərginlik və ya əsəbiliklərinin səbəbinin narahatlıq vəziyyəti olduğunu başa düşmürlər. Yaşına və zəif inkişaf etmiş dərk etmə qabiliyyətlərinə görə, uşaq üçün onun duyğularını başa düşmək çətindir, çünki onun üçün bu, düşündüyündən də artiq çətin bir vəziyyətdir. Uşaq nə zaman sevindiyini və ya kədərləndiyini anlayır, lakin onun üçün sevinci, kədəri və ya narahatlığı tanımaq çətindir. Hisslər uşaq üçün çaşqınlıq yarada biləcəyi üçün onları tanımaq çətin vəziyyətlərin öhdəsindən gəlməyə kömək edə bilər. Bir çox zehni inkişaf etdirən, düşüncəni dərinləşdirmək üsulları uşağa özünü dərk etməyə və hisslərini idarə etməyə kömək edə bilər. Uşaqları erkən yaşda onlarla tanış etmək vacibdir. Uşaqlar üçün ən yaxşı düşüncə,məntiq və təxəyyülün formalaşmasıdır. Bu, bədən və ağıl arasındakı əlaqədən xəbərdar olmağa kömək edir. Uşaqlar təxəyyüllərini idarə etməyi asanlıqla mənimsəyə və onunla sağlam düşünə bilərlər, çünki onların təxəyyülü təbiət tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Canlı şəkilləri xəyal etmək, təbiəti təsəvvür etmək, dənizin qoxusunu duymaq, torpağın üzərində ayaqyalın gəzməyi düşünmək uşağın stress, ağrı və ya çətin anlarda öhdəsindən gəlməsi üçün bir yol ola bilər. Bu həm də uşağa yaxınlaşmaq üçün yaxşı bir yoldur, çünki bu texnikanı mənimsəməklə o, daxili səsini eşitməyi və özünü sağaltmağı öyrənir. Bunlarla yanaşı, nəfəs alma texnikasını uşağlarda formalaşdırmaq lazımdır. Bu, stress səviyyəsini azaltmağa, yuxusuzluğun öhdəsindən gəlməyə, imtahanlardan əvvəl narahatlıq, uşağın məktəbə getmək istəməməsi ilə əlaqəli yorğunluq və digər problemlərin öhdəsindən gəlməyə kömək edəcəkdir. Bu texnika həm də emosiyaların idarə edilməsi bacarıqlarını inkişaf etdirməyə, özünə hörməti artırmağa, yaradıcılığı artırmağa kömək edəcəkdir. Bunun üçün valideynlərdən tələb olunan sadəcə uşaqları ilə (texnologiyadan uzaq ) vaxt keçirmək, birlikdə müxtəlif məntiq oyunları oynamaq,təmiz havada gəzmək, maraqlı kitablar oxumaq və rəsimlər çəkmək,musiqi dinləmək və.s.kifayətdir. Və bunları etdikdən sonra uzun uzadı uşaqlarla yaşadığı hisslər haqqında danışmaq gərəklidir. Araşdırmalara istinadən, bu üsul uşaqlarda rahatlamaq üçün çox önəmli bir üsuldur.
Psixoloq, refleksoloq Fazilə Camalova
