Günümüzdə qarşılaşdığımız və son zamanlar ən çox müraciət edilən məsələlərdən biri də uşaqlarda aqressiv davranışlardır. Doğrudur, bu məsələ hər zaman olub, lakin müşahidələrimiz də bir daha göstərir ki, son illərdə bu problemlərlə üzləşən valideynlərin sayı əvvəlki illərlə müqayisədə artıb. Bəs, bəzi uşaqlarda erkən yaşda yaranan aqressiyanın səbəbləri nədir?

PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzi”nin direktoru, psixoloq M.Almara Ağaqızı deyir ki, aqressiv davranış və aqressiya halını yaradan ilkin səbəblər qeyd etdiyimiz kimi genetik faktor, ətraf mühit, tərbiyə üsulu və ailə mühiti ola bilər.

Ekspertin sözlərinə görə, genetik faktor aqresiyyanı ötürən bir amildir. Əsasən nəsildən-nəsilə ötürülən xüsusiyyətlər var və bu xüsusiyyətlər birbaşa sinir sistemi vasitəsilə ötürülür. Əgər həmin irsin, genotipin sinir sistemində müəyyən mənada qıcıqlanmaya yüksək meyillilik, hərəkətlilik, yəni aqressiyaya meyillənmə halı varsa, bu da təbii ki, uşağa ötürülmüş olur. Yuxarıda dediyimiz kimi, Digər bir amil isə tərbiyə üsuludur. İstər ailə içərisində, istər bağçada, istərsə də məktəbdə tərbiyə üsulu düzgün seçilməlidir. Uşağa uyğun şəkildə, onun fərdi bacarığına uyğun şəkildə seçilməlidir. Əksi olduğu təqdirdə yenə də bu uşaqlarda aqressiv davranışa səbəb olur. Son olaraqsa ailə mühitini qeyd edə bilərik. Hansı ki, ailə mühiti dediyimizdə ilk növbədə uşağın dünyaya gəldiyi ailə və o ailənin tərbiyə üsulu, uşağı böyütmə üsulu nəzərdə tutulur.

Mütəxəssis deyir ki, psixoloqlar adətən aqressiyanın zərərli və zərəsiz olmaqla iki formasını qeyd edirlər: Zərərsiz aqressiya israrlı, aqressiv olmayan, özünü qoruyan bir davranışdır. Bu cür davranış təhlükə zamanı qeyd olunur və müdafiə xarakteri daşıyır. Təhlükə aradan qalxdıqdan sonra bu cür aqressiv təzahürlər yox olur. Zərərsiz aqressiya uşağın həyatının ilk aylarında aşkar edilə bilər. Bu cür aqressiya körpənin ətraf mühitə normal uyğunlaşmasına, dünyanı tanımasına və özünü təsdiqləməsinə kömək edir. Zərərli aqressiya digər insanlara zərər verən davranışdır. Əlbəttə ki, qəzəb, qisas almaq istəyi özünümüdafiə vasitəsi ola bilər, amma buna baxmayaraq başqalarına ziyan verə bilər. Zərərli aqressiya qəflətən baş verə bilər. Bu aqressiya forması uşaq doğulandan dərhal sonra görünmür, ona ağrı və ya xoşagəlməz həyəcanlar törədəndə aktiv olur. Bəzən, uşağın başqasına ağrı verəndə həzz aldığını görə bilərik.

“Aqressiyanın qarşısını necə almaq olar” sualına isə Almara xanım aşağıdakı kimi cavab verdi:” Aqqressiyanın aradan qaldırılması əsasən uşaq və valideynlər arasındakı əlaqənin keyfiyyətindən asılıdır. Sevgi və mehribanlıq, müsbət emosional atmosferli münasibətlər uşağın vacib sınaqlardan, ağrılardan qaçmasına və emosional rifahın qorunmasına kömək edir.”

Hazırladı: MƏTİN