Boşanma, ailə strukturunda ciddi dəyişikliklərə səbəb olan və uşaqlar üçün dərin psixoloji təsirlər yarada bilən bir hadisədir. Uşaqların boşanma sonrası adaptasiya prosesi onların yaşı, xarakteri, sosial mühiti və valideynlərin ayrılma şəraiti kimi müxtəlif amillərdən asılı olaraq dəyişir. Bu yazıda, uşaqların boşanmadan sonra qarşılaşdığı çətinliklər və onların bu prosesə daha rahat uyğunlaşması üçün effektiv yanaşmalar müzakirə ediləcəkdir.

Boşanmanın uşaqların duyğusal vəziyyətinə təsiri

Boşanmanın uşaqlar üzərində yaratdığı emosional təsir onların yaşına və inkişaf səviyyəsinə görə dəyişir.

Kiçik yaşlı uşaqlar (3-6 yaş): Bu yaş dövründə olan uşaqlar valideynlərinin ayrılmasının səbəbini tam olaraq dərk edə bilmədikləri üçün qorxu, çaşqınlıq və narahatlıq hiss edə bilərlər. Onlar tez-tez ayrılığa görə özlərini günahkar hesab edir və valideynlərinin yenidən bir araya gələcəyi ümidilə yaşayırlar.

Məktəb yaşlı uşaqlar (7-12 yaş): Bu yaş qrupundakı uşaqlar boşanmanı daha yaxşı anlasa da, onu emosional baxımdan qəbul etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Bəziləri boşanmaya görə bir valideyni günahlandıra bilər, digərləri isə sosial izolyasiya, depressiya və narahatlıq kimi duyğusal reaksiyalar göstərə bilər.

Yeniyetmələr (13-18 yaş): Yeniyetmələr, ümumiyyətlə, boşanma ilə bağlı daha tənqidi yanaşmaya sahib olur, valideynlərinin qərarlarını sorğulayır və bəzən ailə institutuna qarşı mənfi münasibət formalaşdırırlar. Kimlik axtarışı dövründə olduqları üçün bu hadisə onların şəxsi münasibətlərə və gələcəkdə ailə qurmağa baxışına da təsir edə bilər.

Boşanma sonrası ən çox rast gəlinən problemlərdən biri də uşaqlarda güvən hissinin sarsılmasıdır. Valideynlərindən birinin ayrılması, onların tərk edilmə qorxusunu gücləndirə və gələcək münasibətlərində güvən problemlərinə səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, bəzi uşaqlar ailə modelinin dəyişməsini özlərini cəmiyyətdən kənar hiss etməklə əlaqələndirə bilərlər. Bu isə onların sosial münasibətlərinə və məktəb həyatına mənfi təsir göstərə bilər.

Uşaqların adaptasiya prosesi və valideynlərin rolu

Uşaqların boşanmaya uyğunlaşmasında valideynlərin rolu həlledici əhəmiyyət daşıyır. Valideynlər arasında qarşılıqlı hörmətin və əməkdaşlığın olması, uşaqların daha sağlam emosional adaptasiya keçirməsinə kömək edir. Əksinə, valideynlər arasında konfliktin davam etməsi, uşaqların psixoloji vəziyyətini daha da çətinləşdirə bilər.

Dəstəkləyici mühit yaratmaq: Uşaqlar boşanma sonrası ən çox sabitliyə ehtiyac duyurlar. Onların emosional təhlükəsizliyini təmin etmək üçün valideynlər müntəzəm qayğı və diqqət göstərməlidirlər.

Açıq ünsiyyət qurmaq: Uşaqlarla boşanmanın səbəbləri və nəticələri barədə onların yaşına uyğun sadə və başa düşülən bir dildə danışmaq, onların narahatlıqlarını azaltmağa kömək edə bilər.

Mütəxəssis dəstəyindən istifadə etmək: Bəzi uşaqlar üçün boşanma prosesi ağır psixoloji yük ola bilər.

Belə hallarda, psixoloq və ya uşaq terapevti ilə məsləhətləşmək, onların duyğusal vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün faydalı ola bilər.

Gündəlik rutinlərə riayət etmək: Stabil gündəlik rejim və tanış mühit, uşaqların boşanma sonrası vəziyyəti nəzarət altında hiss etməsinə kömək edir. Məsələn, yuxu saatları, dərs və oyun vaxtları kimi adi vərdişlərin qorunub saxlanması uşaqların psixoloji rahatlığını artırır.

Boşanmanın məktəb həyatına təsiri

Boşanma, uşaqların məktəbdəki davranışlarına və akademik göstəricilərinə də təsir edə bilər. Uşaqlar evdə baş verən dəyişikliklər səbəbindən dərslərə diqqət yetirməkdə çətinlik çəkə, müəllimləri və sinif yoldaşları ilə münasibətlərində problemlər yaşaya bilərlər. Bu səbəbdən, müəllimlər və məktəb psixoloqları uşaqlara əlavə dəstək göstərməli və onların sosial adaptasiya prosesini diqqətlə izləməlidirlər.

Məktəb həm də uşaqların sosial bacarıqlarının inkişaf etdiyi mühüm bir mühitdir. Boşanmanın yaratdığı emosional gərginlik, uşaqların yeni dostlar tapmasını və sosial münasibətlər qurmasını çətinləşdirə bilər. Bu vəziyyətdə, valideynlər və müəllimlər uşaqların sağlam sosial münasibətlər qurmasına kömək etməlidirlər.

Nəticə

Boşanma, uşaqlar üçün ağır emosional yük yarada bilən bir proses olsa da, düzgün yanaşma və adekvat dəstək vasitəsilə onların adaptasiyası asanlaşdırıla bilər. Əsas məqsəd, uşaqların psixoloji rifahını qorumaq, onlara sevgi, dəstək və sabitlik təqdim edərək bu çətin dövrü mümkün qədər rahat keçirmələrinə şərait yaratmaqdır.

Bu rubrika çərçivəvəsindəki məqalələr “PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzi“nin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.

“PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi

📞+994 50 207 80 04

📍Ünvan: Bakı ş. Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığı