Yay tətili demək olar ki, bitdi; sentyabrın 15-də ilk dərsin zəngi çalınır. Beləliklə, həm valideynlərin, həm də uşaqların məktəb həyəcanı, təlaşı başlayır. Xüsusilə yeni məktəbə başlayacaq uşaqlarda xüsusi bir həyəcan var. Bir uşaq üçün məktəbə başlamaq onun yeni biliklər qazanacağı tamamilə yeni bir dünyanın başlanğıcıdır. Öyrənmə və sosial aspektdən əlavə, uşaq üçün emosional olaraq da böyük bir dəyişiklikdir. Məktəb həyatı ilə yeni tanış olacaq uşaqlar və valideynlər üçün bu şirin həyəcandan əlavə, bir çox qeyri-müəyyənliklər də var: “Uşağım ilk gün ağlayacaqmı?”, “Dostları ilə uyğunlaşa biləcəkmi?” o, məktəbdə uğur qazana biləcəkmi?”, “Özünə düşən vəzifələri yerinə yetirə biləcəkmi?.” kimi sualların çoxu ailələri narahat edir. Əslində onların baş verməsi çox təbiidir. Yeni mühitə alışmaq üçün vaxt lazımdır. Ancaq unudulmaması lazım olan ən vacib məsələ uşağın sürətli inkişaf və böyümə içərisində olmasıdır. Uyğunlaşma prosesində hər bir uşağın reaksiyası fərqli ola bilər. Məktəblər açıldıqca bu prosesi asanlaşdırmaq üçün bir neçə təklifim var: “Məktəbə başlamazdan əvvəl uşaq məlumatlandırılmalı və psixoloji cəhətdən hazırlanmalıdır. Uşağa hansı məktəbə gedəcəyi, məktəbdə dostları və müəllimləri ilə nə edəcəyi barədə məlumat verilməlidir. Əvvəlcədən məktəbə və sinifə birlikdə gedib baş çəkmək faydalı olardı.
İlk günlərdə uşaqlar anasından və ya evdəki başqa böyüklərdən ayrılmaq istəməyə bilərlər. Xüsusilə; İlk dəfə məktəbə addım atan uşaqdırsa, bu zamanı çətinlik çəkməsi normal sayıla bilər. Uşağınız sizdən ayrılanda ağlayırsa və ya getməməyinizi israr edirsə, mühakimə etməyin. Onu başa düşdüyünüzü, sizdən ayrılmaqdan narahat olduğunu gördüyünüzü və onunla olduğunuzu söyləyin. İlk gün tənəffüs zamanı onu çöldə gözləyə bilərsiniz. Onu tərk etmədiyinizi görmək uşağınız üçün təsəlli olacaq. Digər günlərdə gözləmə müddətini tədricən qısalda və məktəbə alışma prosesini asanlaşdıra bilərsiniz. Əgər 3-4 həftə ərzində hələ də sizdən ayrılmaqda çətinlik çəkirsə və ağlaması azalmır, əksinə artırsa, bir mütəxəssisdən dəstək almaq yaxşı olar. Valideynlər uşağa məktəbin əyləncəli və şən yer kimi şişirtməməlidir; sonra uşaq məyus olmasın deyə real şərhlər verməlidirlər.
Valideynlik və tədris rolları qarışdırılmamalıdır.
Məktəb açıq olduğu üçün oyuncaqları rəflərə qoymayın. Oyun uşağın həyatının vacib hissəsidir və onun sağlam inkişafı üçün ən zəruri şeylərdən biridir. Yaxşı planlaşdırma ilə həm dərsə, həm də oyuna vaxt ayırmaq mümkün ola bilər. Bu halda siz ona yol göstərə bilərsiniz.
Dərslərdə uğursuzluq varsa, nəyə qadir olduğunu göstərməklə təqdir edilməli və motivasiya təmin edilməlidir. İnciklik, sərt və mühakimə üslubu, cəzalandırma və s. vəziyyəti pisləşdirə bilər. Odur ki, sakit saxlamaqla düzgün yol getmək və bunun üçün müəllimlərlə əlaqə saxlamaq lazımdır.
Uşağın məktəbə alışması üçün bütün ailə üzvləri qətiyyətlə hərəkət etməlidirlər. Xüsusən də məktəbə getdiyi ilk günlərdə uşağın “bu gün gedə bilməzsən” deməsi səbəbindən. belə yanlış istiqamətlərə yol verilməməlidir. Bu, uşağın məktəbdən uzaqlaşmasına səbəb olur və məktəbə uyğunlaşma prosesini gecikdirə bilər.Bu vəziyyət uşağın məktəbdən uzaqlaşmasına səbəb olur və məktəbə uyğunlaşma prosesini gecikdirə bilər.
Məktəbə başlamazdan əvvəl valideynlərin yaşadıqları narahatlıq və qorxu kimi duyğular uşağa mənfi təsir göstərir. Ona görə də valideynlər öz narahatlıqlarını uşağa hiss etirməməlidirlər.
Məktəblə bağlı sözləri seçərkən diqqətli olun, çünki uşağınız məktəb haqqında hər hansı məlumat və ya şərhə son dərəcə həssas ola bilər. Unutmayın ki, hətta ən kiçik mənfi şərh də böyük təsir göstərə bilər. Məsələn, uşağınız məktəbə getmək istəmədiyini bildirdikdə, ‘məktəbə getməsən müəllimən sənə əsəbiləşəcək’ və ya ‘pis,dəcəl olacaqsan ‘ kimi fikirlər uşağın narahatlığını və məktəb haqqında mənfi düşüncələrə səbəb ola bilər. Bu kimi vəziyyətlərdə “Mən bilirəm ki, sən məktəbə başlamaqdan qorxursan ,narahatsan . Məni tərk etdiyinə görə üzülürsən və buna görə də məktəbə getmək istəmirsən. Ancaq unutma ki, bu qısa bir fasilədir, dərsdən sonra səninlə yenidən görüşəcəyik.Orada səni gözləyən sənin kimi ağıllı sinif yoldaşların var və səni mənim qədər çox istəyən müəllimlərin…. Buyur gedek , indi məktəb vaxtıdır deyərək cavab vermək, onu başa düşdüyünü hiss etdirəcək, yenidən görüşəcəyinizə ümid verəcək və bu hisslərə baxmayaraq hələ də məktəbə gedə biləcəyini göstərməyinizə kömək edəcək.
Psixoloq, refleksoloq Fazilə Camalova
