Uşaqların özünə inamını zədələyən ən böyük problem valideynlərinin davranışlarıdır. Valideynlərin tez-tez fərqinə varmadan söylədikləri bəzi sözlər, hərəkətlər və davranışlar uşaqların özünəinamına dərin ziyan vurur və xarakterlərində qalıcı problemlər yarada bilir.
Bəs, valideynlərin uşaqlarda özünə inamını pozan davranışları nədir, özünə güvənən uşaqları böyütmək üçün hansı hərəkətlərdən çəkinmək lazımdır?
1) SEVGİNİ ŞƏRTLƏRƏ BAĞLAMAQ
“Əgər sən pis davransan səni sevməyəcəm!”, “Otağını səliqəyə salsan səni sevəcəm!” Bu cür sözlər uşağın sevginin şərtlərdən asılı olduğunu və bunun əvəzində sevgi kimi bir anlayış olmadığını düşünməsinə səbəb olur. Yalnız sevilmək üçün öhdəliklərini yerinə yetirməyə başlayır. Bu, uşağın özünə olan inamını aşağı salır və sevgisiz böyüməsinə səbəb olur.
2) MÜKƏMMƏL DAVRANIŞ NÜMAYİŞ ETDİRMƏK
Hər ailə övladının uğurlu olmasını istəyir. Ancaq bu məsələ uşaqların özünə inamı ilə bağlıdır. Övladınızın uğurlu olmasını istəyirsinizsə, ondan gözləntiləriniz çoxdursa və bu tələb onun davranışında əksini tapırsa, uşaq bu istəklə boğulmağa başlaya bilər. Bu davranışa görə, uşağın qeyri-kafi, bacarıqsız və uğursuz olduğunu düşünməyə başlaya bilərlər. Nəticədə zaman keçdikcə uşaq özünə inamını itirir.
Bunun əvəzinə uşağınıza mehribanca rəhbərlik etmək və qabiliyyətinizə görə uğur qazanmağı hədəfləmək daha yaxşı olar. Bir işə başlayanda ona rəhbərlik etmək, hiyləgərlik etmək və müvəffəqiyyət yolunda kömək etmək onun özünə inamını sarsıtmasının qarşısını alacaq.
3) MÜQAYİSƏ
Uşaqların özünəinamını məhv edən ən böyük şey mütləq digər uşaqlarla müqayisə edilməsidir. “Bax, qardaşın sənin kimidir?”, “Sinif yoldaşlarının vərəqəsi səndən daha yaxşıdır!”, “Ayşə həmişə anasına kömək edir!”, “Əli daha çox oxuyur!” Onu bu cür sözlərlə motivasiya etdiyinizi düşünsəniz də, əslində onu incitdiyinizi bilməlisiniz.
Müqayisə edərək, övladınızı başqalarının nailiyyətləri üzərində tənqid etmək həmişə onun özünə inamını və işləmək həvəsini pozur. Bu sözlər uşağınızı onsuz da qeyri-kafi və uğursuz olduğunu, daha çox şeyə ehtiyac olmadığını düşündürür. Bu səbəbdən övladınızı heç vaxt başqaları ilə müqayisə etməməlisiniz
4) İSTEHZA İLƏ TƏNQİD ETMƏK
“Sən körpə kimi ağlayırsan!”, “Elə bil çox böyümüşsən!”, “Neçə yaşın var, nə edirsən?” Bu cür sözlər onu dəyərsiz və uyğunsuz hiss edir. Uşağınız ağlayırsa, bir vəziyyətdən məyus olur. Yaşına uyğun bir şey etməyibsə, doğru şeyi öyrənməlidir. Uşağa özünə inam vermək üçün onun ağlamağının səbəbini öyrənmək və bu kimi vəziyyətlərdə onu ələ salmaqla tənqid etmək əvəzinə nəzakətlə səhv vəziyyəti düzəltmək üçün bir seçim ola bilər.
5) TƏQSİRKAR OLDUĞU ÜÇÜN HƏRƏKƏTLƏRİNİ DÜZƏLTMƏYƏ ÇALIŞMAQ
Bir qarışıqlıq anında, edilməsi lazım olan bir şeyi pozduqda və belə hallarda “Məni öldürəcəksən!”, “Sənin üzündən xəstələnəcəm!”, “Atan evə gec gəlir, çünki bunu edirsən! ” bu cür cümlələr söyləmək uşağın özünə inamsız olmasına və həmişə kədərli vəziyyətlərə səbəb olduqlarını hiss etməsinə səbəb olur.
6) FİKİRLƏRİNƏ FİKİR VERMƏMƏK
Xüsusilə övladınızla əlaqəli məsələlərdə övladınızın rəyinə müraciət etmirsinizsə və onun adından qərar verirsinizsə, bu zaman uşağınız qeyri-kafi olduğunu hiss edir. Daha sonra bu münasibət uşağınızın passiv qalmasına səbəb olur. Bunun qarşısını almaq üçün ondan naharda nə yemək istədiyini soruşmaq, materialı alarkən onun fikrinə kömək edə bilər.
7) SƏRT GÖRÜNMƏK, QƏTİ QAYDALAR QOYMAQ
Övladınızı əsla aşılmayacaq sərt qaydalarla məhdudlaşdırmaq, öz iradəsinə uyğun davranmasına mane olmaq övladınızın ömrü boyu belə davranmasına səbəb olacaqdır. Sərt qaydalarla yaşayan uşaqlar, bu qaydalar xaricində hərəkət etmək məcburiyyətində qaldıqda tutulurlar. Əlbəttə, bəzi məhdudiyyətlər təyin edə bilərsiniz, lakin lazım olduqda bu məhdudiyyətlər yumuşaq olmalıdır. Unutmayın, uşağınızı qorxutmaq onu uğurlu etmək üçün bir nöqtəyə qədər effektiv ola bilər.
