Xarici ölkələrdə bağlanmış nikahların Azərbaycanda etibarlılığı məsələsi, xüsusilə beynəlxalq hüquq və ailə hüququnu birləşdirən mürəkkəb bir sahədir. Bu, həm Azərbaycan vətəndaşlarının, həm də əcnəbi şəxslərin hüquqi münasibətlərinə təsir göstərir. Azərbaycanda ailə hüququ sahəsində qanunvericilik, xüsusilə Ailə Məcəlləsi, bu tip hallarda tətbiq ediləcək qaydaları müəyyən edir. Məsələn, bu cür nikahların Azərbaycanda tanınması ilə bağlı əsas hüquqi tənzimləmələrdən biri, Ailə Məcəlləsinin 148-ci maddəsində yer alır.
Ailə məcəlləsi və xarici ölkələrdə bağlanmış nikahlar
Ailə Məcəlləsinin 148-ci maddəsi, ölkə hüdudlarından kənarda bağlanmış nikahların Azərbaycanda etibarlılığını təyin edən əsas hüquqi mənbədir. Bu maddəyə əsasən, Azərbaycan Respublikasında xarici ölkədə bağlanmış nikah, bir sıra şərtlər altında etibarlı hesab olunur. Əsasən, nikahın bağlanması zamanı həmin ölkənin qanunvericiliyinə riayət edilməsi və nikahın bağlanmasına mane olan hallar olmaması şərti ilə, bu nikah Azərbaycanda da etibarlıdır.
Bu yanaşma, həm Azərbaycan vətəndaşları, həm də əcnəbi və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər arasında bağlanmış nikahları əhatə edir. Bu o deməkdir ki, nikahın bağlandığı ölkənin qanunları, tərəflərin hüquqi vəziyyətini tənzimləyir və Azərbaycanda həmin nikahın tanınması üçün əlavə bir şərt qoyulmur.
Nikahın etibarsız olması halları
Bununla belə, Ailə Məcəlləsi müəyyən hallarda xarici ölkələrdə bağlanmış nikahların etibarsız olmasını nəzərdə tutur. Məsələn, əgər nikahın bağlanması zamanı hər hansı bir qanun pozuntusu olubsa (məsələn, nikahın bağlanmasına mane olan hüquqi əngəllər, tərəflərdən birinin yetkinlik yaşına çatmaması və s.), o zaman bu nikahın etibarlılığı Azərbaycan Respublikasında qəbul edilmir. Həmçinin, əgər xarici ölkədə nikah bağlanarkən həmin ölkənin qanunvericiliyinə riayət edilməyibsə, bu nikah da Azərbaycanda tanınmaya bilər.
Praktiki məsələlər və tətbiqi
Xarici ölkədə bağlanmış nikahın Azərbaycanda tanınması məsələsində praktiki olaraq, Azərbaycanda müvafiq dövlət orqanları tərəfindən həmin nikahın doğruluğu və qanuniliyini yoxlamaq tələb oluna bilər. Bunun üçün, tərəflər Azərbaycanda nikahın tanınmasını istəyirlərsə, müvafiq sənədləri və nikahın bağlandığı ölkənin qanunlarına uyğunluğunu sübut edən məlumatları təqdim etməlidirlər. Eyni zamanda, bu kimi hallarda vətəndaşlıq məsələləri də nəzərə alınır, çünki əgər nikahın tərəfləri Azərbaycan vətəndaşı deyilsə, onların ölkələrindəki qanunvericilik də təsirli ola bilər.
Xarici ölkələrdə bağlanmış nikahlar Azərbaycan hüququnda müəyyən şərtlərlə etibarlı hesab olunur. Ailə Məcəlləsinin 148-ci maddəsinə əsasən, nikahın bağlandığı ölkənin qanunlarına riayət edilməsi və hər hansı hüquqi əngəlin olmaması halında, həmin nikahın etibarlılığı Azərbaycan Respublikasında da qəbul edilir. Lakin, nikahın bağlanması zamanı baş verən hər hansı bir qanun pozuntusu və ya əngəl, onun etibarsız sayılmasına səbəb ola bilər. Bu məqamlar, beynəlxalq hüquq və ailə hüququ sahəsində əhəmiyyətli hüquqi məsələlərdən biridir və müvafiq orqanlar tərəfindən hər bir konkret halda ayrı-ayrılıqda qiymətləndirilir.
Hüquqşünas Fidan Qarayeva
