İnsanların dəyişmədiyi iddiası mübahisəlidir. Bir çoxumuz geriyə baxanda fərqli insanlara çevrildiyimizi görürük. Əlbəttə ki, şəxsiyyəti formalaşdıran və çox vaxt sabit qalan xarakter əlamətləri var. Ancaq zaman keçdikcə bu və ya digər şəkildə insan dəyişir. Və bunun bir neçə səbəbi var.

Prioritetlər və dəyərlər

Hər yaşda insanın eyni prioritetləri olsaydı, bu təəccüblü olardı. Uşaqlıq və yeniyetməlikdə prioritetlər eynidir, lakin 30 yaşda onlar 40 yaşda olanlardan fərqlənirlər. Bu normaldır. Əvvəlcə səhərə qədər barlarda vaxt keçirərək, sonra ailə qurmaq və ya karyeranı planlaşdıraq. Prioritetlərin dəyişməsi dəyərlərin çevrilməsi ilə eyni vaxtda baş verir. 20-li yaşlarda nahar üçün nə seçməyinin əhəmiyyəti yox idi. Hamburger və kola mükəmməl variant kimi görünürdü. İllər keçdikcə sağlamlığa münasibətiniz dəyişər – özünüzü daha yaxşı hiss etmək istəyərsiniz. Bu yeni dəyər sağlamlıqdır. Bu o deməkdir ki, “fast food”u getdikcə daha çox bədənə faydalı olan yeməklər əvəz edir. Bunlar yeni prioritetlərdir və beləliklə həyatın bir çox sahələrində – işdə, münasibətlərdə, ailədə.

Düşünmək

Bu, qismən ətraf mühitdən asılıdır. Ona görə də mühitin dəyişməsi ilə insanın özü də dəyişir. Uşaqlıqda ən çox dost olduğumuz sinif yoldaşlarını sonra iş yoldaşları əvəz edir. Ətraf mühit insana həqiqətən də təsir edir, əbəs yerə deyil ki, oxşar dəyərlərə və düşüncəyə malik insanları birləşdirən müxtəlif cəmiyyətlər və klublar yaranıb. İnsan şüursuz şəkildə ünsiyyət qurduğu insanları kopyalayır. Ətraf mühit düşüncəyə təsir edən yeganə amil deyil. Digər amil kənardan gələn məlumatlardır: kitablar, jurnallar, xəbərlər, televiziya proqramları və baxılan videolar. Nə oxumaq, izləmək və dinləmək lazım olduğunu seçməklə müsbət dəyişikliklər təşviq edilə bilər. Əgər məlumatın mənimsənilməsi baxımından maraqlar və üstünlüklər yaşla dəyişirsə, bu, şübhəsiz ki, düşüncədə əksini tapacaqdır.

Travmatik hadisələr

Onların bir insana uzun müddət təsir edə biləcək müəyyən nəticələri var. Məsələn, rədd edilmə travması səbəbindən dərin təklik hissi yaranır, bir insan başqaları ilə ünsiyyətini məhdudlaşdırmağa başlayır, hər gün daha çox təcrid olunur. Zamanla bu xarakterə təsir edir. Şiddətli stress, iztirab və emosiyalar şəxsiyyəti dəyişir.

Vərdişlər

Hətta vərdişlər də yaşla dəyişir. Düşüncə və dəyərləri dəyişdirərək, insan qəsdən və ya şüursuz olaraq yeni vərdişlər inkişaf etdirir. Qaçış, erkən qalxma və ya vəziyyətə digər emosional reaksiya – yeni vərdişlərin hər biri insanda əks olunur. Məsələn, erkən qalxmaq onu daha diqqətli edə bilər, müntəzəm qaçışlar isə onu daha intizamlı edə bilər. Bəzi hadisələrə reaksiya olaraq narahatlıq əvəzinə sakitlik həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıracaq və emosional fonu daha sabit edəcək. Xoşbəxt hiss etməyinizə mane olan vərdişləri bir çoxları aradan qaldırmağa çalışır. Məsələn, özünütənqid işdə uğur qazanmağa imkan vermir və ya başqalarını tənqid etmək vərdişi yaxınlarınızla münasibətlərə mənfi təsir göstərir. Zaman keçdikcə insan getdikcə dağıdıcı vərdişlərdən qurtulmağa çalışır. Ən azından çox vaxt belə olur.

Yaxınlarınızdan istəklər

Adətən ən yaxın insanlar daha tez təsir edə bilir. Tərəfdaşlar, uşaqlar, valideynlər bir insana təsir göstərir. Bu, sadəcə olaraq həyat prosesində və ya qarşılıqlı razılaşmalarla, səslənən istəklərlə baş verə bilər.

Güc və pul

Maliyyə vəziyyətinin dəyişməsi ilə daha çox imkanlar yaranır – özünüzü və dünyanı tanımaq, səyahət etmək, inkişaf etmək istəyi artır. Bu, həm də düşüncənin, mühitin, vərdişlərin və dəyərlərin dəyişməsinə gətirib çıxarır.

Aysel Bayramova