Yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssislər qlobal kabusa çevrilən COVID-19-un birdəfəlik məhv edilməsi üçün ciddi xəbərdarlıqlar ediblər.
Mütəxəssislərin fikrincə, yeni koronavirus variantlarının mənbəyi yoluxmuş insan bədənidir.
Mutasiya edən bir versiya kifayət qədər uğurlu olarsa, ştamma çevrilir. Ancaq bunu etmək üçün çoxaltmaq məcburiyyətindədir. Peyvənd olunmamış şəxslər isə bu fürsəti təmin edirlər.
Bütün viruslar mutasiya edir və koronavirus xüsusilə mutasiyaya meyilli olmasa da, dəyişir və inkişaf edir. Dəyişikliklərin əksəriyyəti virus üçün heç bir məna daşımır və bəziləri onu zəiflədə bilər. Ancaq bəzən bir virus üstünlüyə malik təsadüfi mutasiyanı inkişaf etdirir – məsələn, daha yaxşı yayılma, daha səmərəli çoxalma və ya müxtəlif şəxslərə yoluxma qabiliyyəti olan.
Vanderbilt Universiteti Tibb Mərkəzinin Yoluxucu Xəstəliklər şöbəsinin professoru Viliam Şafner bildirib ki, peyvənd olunmayanların sayı artdıqca virusun çoxalması üçün daha çox fürsət yaranacaq: “Virus çoxaldıqda mutasiya edir və daha ciddi bir varianta çevrilə bilər. Peyvənd olunmamış insanlar potensial mutasiya mənbəyidir”.
Mutant versiya kifayət qədər uğurlu olarsa, ştamma çevrilir. Ancaq buna nail olmaq üçün çoxalmaq lazımdır. Peyvənd olunmamış insan isə bu fürsəti təmin edir.
Con Hopkins Blumberq Xalq Sağlamlığı Məktəbinin immunoloqu Andrey Pekosz qeyd edib ki, viruslarda mutasiyalar meydana gəldiyindən qalıcı olanlar virusun yayılmasını asanlaşdırır. Yayılmayan viruslar isə mutasiya etmir.
Variantlar bütün dünyada ortaya çıxıb – B.1.1.7 və ya “Alfa” variantı ilk dəfə İngiltərədə görülüb. B.1.351 və ya “Beta” variantı ilk dəfə Cənubi Afrikada aşkarlanıb. B.1.617.2 adlanan “Delta” ştammı isə ilk dəfə Hindistanda ortaya çıxıb. Kaliforniyada ilk dəfə görülən B.1.427 və ya “Epsilon” növü, ilk dəfə Nyu-Yorkda aşkarlanan B.1.526 və ya “Eta” ştammı da daxil olmaqla COVID-19-un bu növü özünün bir neçə variantını ortaya qoyub.
Yeni ştamm dünyanın əksər hissəsini əhatə edir. Keçən yay virusun D614G adlı mutasiya daşıyan versiyası Avropadan ABŞ-a, daha sonra isə dünyaya yayıldı. Dəyişiklik virusu daha uğurlu edib – daha yaxşı çoxalıb və beləliklə bu versiya Çində yaranan orijinal növü əvəz edib.
“Delta” ştammı daha yoluxucudur və ABŞ da daxil olmaqla bir çox ölkədə dominant varianta çevriləcəyi bildirilir. Mövcud peyvəndlər indiyədək bütün variantlara qarşı yaxşı qorunma təmin edib, lakin bu, hər an dəyişə bilər. Bu səbəbdən həkimlər daha çox insanın peyvənd olunmasının tərəfdarıdırlar.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) keçən ay xəbərdarlıq edərək bildirmişdi ki, “Virusun yayılmasına nə qədər çox imkan veririksə, virusun dəyişməsi üçün də o qədər çox fürsət yaradırıq”.
