Uşaqlarda yeniyetməlik bir ailənin həyatında ən çətin dövrlərdən biridir. Və çox sayda mif onunla əlaqələndirilir. Bu barədə məktəb psixoloqu Kira Qoldşteyn danışıb.

Birinci mif: yeniyetməlik dövründə uşaq tənbəl olur

“Tənbəllik anadangəlmə bir keyfiyyət deyil. Bu irslə əlaqəsi yoxdur. Məsələn, bəzən valideynlər tərəfindən aşılana bilən bir şeydir (“heç nə etmə, mən sənin üçün hər şeyi edəcəyəm”). Uşaqlar isə buna çox tez öyrəşirlər. İkinci məqam odur ki, yeniyetməlik dövründə uşaqlar öz dəyərlərini yenidən nəzərdən keçirirlər və özlərinə əsas sualı verirlər: “Bu mənə niyə lazımdır?”. Cavab tapılmırsa, bunu etməli deyilsiniz. Burada boş vaxt yaranır, onu məşğul etmək lazımdır və bir qayda olaraq, uyğun və xoş vaxt keçirmək daha yaxşıdır” deyə o bildirib.

İkinci mif, yeniyetməlik dövrünün idarəolunmaz olmasıdır

“Belə bir fikir var ki, bu dövrdə uşaq nəzarətdən çıxır və buna heç bir şəkildə təsir etmək olmaz. Amma reallıqda belə olmur. Burada əsas odur ki, övladlarınızın yetkinlik yaşına çatmamışdan əvvəl isti, etibarlı münasibətlər qurmamısınızsa, bu dövr çətin olacaq. Odur ki, əgər anlaşılmazlıq olubsa, bəli, bu daha da güclənə bilər və valideynlərlə uşaq arasında uçurum daha da böyüyəcək. Yeniyetmə özünü sübut etmək, böyüklüyünü göstərmək lazımdır”.

Bu dövrdə yeniyetmələrin təhsilini dayandırması ilə bağlı fikirlər də düzgün deyil

“Yeniyetmə prioritetlərdə dəyişiklik yaşayır. Başqa sözlə, əgər oğlunuz proqramçı olmaq istəyirdisə, o zaman ona tam aydın deyil ki, tarix və ya kimya nəyə lazımdır? O, darıxdırıcı, maraqsız və ona heç bir faydası olmayan bir şey öyrənmək istəmir. İmtahanlardan keçmək istəyən böyüklər əsas şeyi unudurlar – hər zaman özünə qayğı göstərə bilən uğurlu, məsuliyyətli bir insan yetişdirmək vacibdir. Ona görə də yeniyetməyə əzmkarlıq, xarakterin gücü, hədəfi görmək və ona doğru getmək kimi bacarıqlar aşılamaq lazımdır. Artıq imtahanlardan narahat olmaq lazım deyil, çünki bu, əlbəttə ki, sizin köməyinizlə yeniyetmənin can atacağı həyatın tərkib hissəsi olacaq”, – deyə mütəxəssis tövsiyə edib.

Beşinci mif: yeniyetmə böyüklər üçün əsaslandırılmış qərarlar qəbul edə bilməz

“Əlbəttə, heç kim ona bunu öyrətməsəydi. Əgər uşaq həyatı boyu valideynlərindən dəstək olubsa, müstəqil hərəkətlər üçün razılıq alıbsa, valideynləri bunu necə edəcəyini nümunə göstəribsə, təcrübələrini bölüşübsə, hər hansı məlumat veribsə – belə bir yeniyetmə məsuliyyətli qərarlar qəbul etməyə hazır olacaq. Ona bu imkanı yaratmaq, hər addımda ona dəstək olmaq, qayğı və diqqətinizi çatdırmaq lazımdır”.

Altıncı mif, psixoloqun fikrincə, müasir yeniyetmələrin depressiyaya meylli olmasıdır

“Yeniyetməlik ziddiyyətli və həssas bir dövrdür. Yeniyetmələr həyatın mənası ilə bağlı suallar verirlər. Bunlara hormonal dəyişikliklər, ilk məhəbbət, yeni prioritetlər, ailədaxili münasibətlərdəki dəyişikliklər əlavə olunur – bütün bunları onların həmişə hazır olmadığı müəyyən testlər adlandırmaq olar. Və təbii ki, valideynlər yeniyetmənin depressiyaya düşdüyünü düşünməyə başlayırlar. Lakin əksər hallarda bu belə deyil. Apatiya vəziyyət, motivasiyanın olmaması, heç nə etmək istəməmək depressiya demək deyil.

Bu anlayışları başa düşmək və bir-birindən ayırmaq vacibdir. Ən əsası, yeniyetmənizə bu müddət ərzində maraq tapmasına və hansısa fəaliyyətə cəlb olunmasına kömək etmək lazımdır”, – ekspert qeyd edib.

Yeniyetmənin özünə hörmətinin aşağı və ya yüksək olması da doğru deyil

“Əslində, bir yeniyetmənin özünə hörməti ayın dönməsindən, küçədə itin ona necə baxmasından, ondan başqasına qarşı kobud davranan satıcı qadından – bir sözlə – heç nədən asılıdır! Böyümə dövründə özünə hörmət bir çox amillərdən təsirlənir, lakin uşaq məhz yeniyetməlik dövründə mənfidən artıya doğru yellənməyə başlayır, çünki sabitlik və əminlik yoxdur”, – Qoldşteyn vurğulayıb.

Səkkizinci mif: yeniyetmə həmişə yalan danışır

“Valideynlər problemli vəziyyətlərə narahat reaksiya verdikdə, uşağın hekayəsinə cavab olaraq tənqid etdikdə, uşağın hərəkətlərinə çoxlu qadağalar olduqda – belə ailələrdə uşaq yalan danışacaq, bu yaş dövründən asılı olmayacaq.

Bəli, yeniyetmə istəmədiyi üçün bir şey deməyə bilər. Amma “sözünü bitirməməyin” daimi yalanlarla heç bir əlaqəsi yoxdur” deyə o yekunlaşdırıb.