Amma etiraf edim ki, bu videoya baxmaq mənim üçün çətin oldu… Bu video çoxlarının qəzəbinə səbəb oldu və bu, başadüşüləndir.
Təbii ki, Təhsil Nazirliyinin (TN) reaksiyası maraqlı oldu, lakin bu strukturdan heç bir qınama olmadı. Üstəlik, əslində baş verənlərə haqq qazandırıldı. Bildirildi ki, canlılar üzərində eksperimentlərin aparılması ictimaiyyət tərəfindən birmənalı qarşılanmır və həmişə mübahisələrə səbəb olur.
Nazirlik qeyd edib ki, bütün tətbiqi elmlər kimi, biologiya və tibb də təcrübələr olmadan inkişaf edə bilməz. Lakin belə təcrübələrdə mövzunun dəqiq və əyani izahı üçün (məsələn, VIII sinifdə biologiyadan “Mərkəzi sinir sistemi” mövzusunu öyrənərkən) müəllim şagirdlərlə müvafiq söhbətlər aparmağı unutmamalıdır.
“Yəni tələbələr nəinki eksperimentin mənasını dərk etməli, həm də canlılara qarşı mərhəmət hissini itirməməlidirlər. “Nə hiss etdiniz?”, “Tibb elmi belə təcrübələr olmadan inkişaf edə bilərmi?”, “Bunun alternativi varmı?” kimi suallar diqqəti cəlb edir, tələbələri düşünməyə, yeni həll yolları axtarmağa və qəddar olmamağa sövq edir”, – deyə TN-dən qeyd olunub.
Belə çıxır ki, uşaqlar amansızlığın şahidi, bəlkə də iştirakçısı olmalıdırlar və bunların hamısı, guya ki, elm naminədir…
Heyvanları Mühafizə Cəmiyyətinin (HMC) sədri Azər Qarayev deyir ki, o da bu görüntünü ağrı ilə, hətta ümidsizliklə izlədim: “Nə dərəcəyə çatıblar… Bu, məktəbdə necə baş verə bilər? Doğrudanmı Təhsil Nazirliyi aşkar olanı başa düşmür? Uşağın psixikası o qədər zəif və həssasdır ki, bu cür manipulyasiyalar istənilən uşaqdan qəddar insan yarada bilər”.
Həmsöhbətimiz bildirir ki, Azərbaycanda uşaqlar tez-tez heyvanlara qarşı vəhşiliyinin şahidi olurlar: “Ağrıdan qıvrılan itlər və pişiklər yıxılır, köməksiz qalır, sahibsiz itlər illərlə amansızcasına güllələnir. Bazarlarda və zoo mağazalarında kiçik qəfəslərdə satılan heyvanları görürlər. Onlar günlərlə orada otururlar, demək olar ki, heç bir yemək və su verilmir. Valideynlərinin onları apardığı Bakı Zooparkında uşaqlar on illərdir davam edən biabırçılığı görüblər. Heyvanlar dözülməz saxlanma şəraitindən əziyyət çəkirdi və hamı qışqırırdı ki, bu, belə olmamalıdır”.
“İndi də yeniyetmələr canlı varlıq üzərində, nə və hansı ölçüdə olmasından asılı olmayaraq, zorakılığının şahidi olurlar. İstənilən canlı ağrı hiss edir və uşağa onun əziyyət çəkə biləcəyi və heç bir halda incidilməməsi öyrədilməlidir. Heç bir halda məktəbdə bunlar baş verməməlidir”, – deyə mütəxəssis vurğulayır.
HMC sədri həmçinin əlavə edir ki, qurbağanı asmaq, ona işgəncə vermək uşaqlara ancaq qəddarlıq öyrədir və belə bir təcrübənin hansı səbəbdən aparılmasının heç bir əhəmiyyəti yoxdur: “Uşaqlar bu cür təcrübələrdən nə öyrənməlidirlər? Yaxşı heç nə yoxdur. Belə eksperimentlər aparan adamları təhsil sistemindən qovmaq lazımdır, bu, mənim qənaətimdir və əminəm ki, hər bir sağlam düşüncəli insan mənimlə razılaşacaq. Müəllimin əsas vəzifəsi insanı tərbiyə etməkdir. Belə tərbiyə və təhsilə görə təəccüblü deyil ki, yaxınlıqda sadəcə sürünən ilanı görən adamlar dərhal onun başını kəsmək üçün kürək götürürlər, bəbir görəndə – tüfəngə əl atırlar”.
Təşkilat rəhbərinin sözlərinə görə, hələ 2000-ci illərin ortalarında HMC Təhsil Nazirliyi və Ekoloji Təhsil Mərkəzi ilə birlikdə ölkədə humanist ekoloji təhsil mövzusunda ilk dərsliyi hazırlayıb: “Orada insan və heyvanlar arasındakı münasibətin bütün aspektlərinə, xüsusən də uşağın heyvanlarla bağlı gündəlik həyatda gördüklərinə toxunulub. Bunlar kənd təsərrüfatı heyvanları, qəfəslərdə olan vəhşi heyvanlar, bütün heyvanlarla münasibətlərdir. Hər bölmə heyvanlara qarşı qəddarlığın yolverilməz olduğuna həsr olunmuşdu”.
“Sonda biz dünyada hakim dinlərin bu məsələyə münasibəti ilə bağlı bölmə hazırladıq və heyvanlarla bağlı İslam, xristianlıq və yəhudiliyin bir çox aspektlərini izah etdik. Biz hətta heyvanlar üçün məktəblərdə canlı guşələrinin olması məsələsinə də toxunduq və onları məktəblərdə saxlamağı tövsiyə etmədik, çünki bayram günlərində heyvanlar orada nəzarətsiz, lazımi qulluq göstərilmədən qalır. Vəhşi və ya ekzotik heyvanları əsirlikdə saxlamaq arzuolunmazdır, lakin onlar saxlanılırsa, müvafiq qayğı və həyati ehtiyaclarının təmin edilməsi zəruridir. Və çox təəssüflənirəm ki, sonda humanist ekoloji təhsil vermək əvəzinə məktəblərdə belə təcrübələr keçirirlər”, – deyə Qarayev fikrini yekunlaşdırdı.
Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şura sədrinin müavini Nadir İsrafilov da məktəbdə belə təcrübələrin olmasını məqbul hesab etmir: “Müəllim eksperiment aparır, gülür… Biz aqressiyadan, zorakılıqdan çox danışırıq və budur… Təcrübə praktiki məşğələlərlə izah olunur, lakin bu, bəhanə deyil. İndi maketlərdən, müxtəlif filmlərdən istifadə edərək eyni qurbağanı göstərə biləcəyiniz bir çox vasitə var. Canlı qurbağanı kəsməyə ehtiyac varmı? Əlbəttə, yox! Hansı biologiya proqramında yazılıb ki, sinifdə diri qurbağa kəsmək lazımdır?!”, – deyə ekspert vurğulayıb.
Müəllimin vəzifəsi ağlabatan, xeyirxah, əbədi olanı əkməkdir, lakin nələrsə səhv getdi, çünki sinifdə amansız təcrübələr normal hesab olunur…
Elya Belskaya
