“Ayaq biləyi oynağı ayaq və ayaq nahiyəsini güclü şəkildə birləşdirərək mobil sahə yaradır. Sümük və elastik liflərin əmələ gətirdiyi birgə nahiyəyə təzyiq zamanla bu nahiyədə deformasiyaya səbəb ola bilər. Liflərin deformasiyasına Ayaq Burxulması və ya topuq burxulması deyilir. Birgə nahiyədəki elastik liflər ayaq burxulması zamanı lazım olduğundan daha çox uzanma hərəkətinə məruz qalır. Buna görə də ayağın qəfil fırlanması nəticəsində uzanan liflər ayaq sağlamlığı üçün ciddi risk yaradır”.

Mövzu ilə bağlı danışan MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi Nərminə Abbasova öncə ayaq burxulması simptomlarından bəhs etdi.

Ailə həkimi bildirdi ki, ayaq burxulması əl və gözlə edilən fiksasiya sayəsində asanlıqla başa düşülə bilər:

“Bir burxulma zamanı topuqda əyilmə səsi eşidilir və üzərinə basmaq çox ağrılıdır. Burxulmadan sonra şiddətli ağrı səbəbiylə ayaq üstə durmaqda və ya yeriməkdə çətinlik çəkilməsi ayaq burxulmasının ən açıq əlaməti olaraq görülür. Buz müalicəsindən sonra yerli şişkinlik, göyərmə və rəngin dəyişməsi də ayaq biləyinin burxulduğunu göstərir. Bir çoxları ayaq burxulması zamanı eşitdiyi, bildiyi türkəçarələrə əl atır. Amma hər bir halda ehtiyatlı olmaq lazımdır. Çünki ayaq burxulması əksər hallarda müdaxilə olmadan sağalır. Bununla belə, burxulma nəticəsində yaranan ağrıları aradan qaldırmaq və birgə nahiyəni yüngülləşdirmək üçün evdə edilə bilən sadə ön müalicələr tətbiq oluna bilər. Məsələn, buz kompresi. Ayağın burxulmasından dərhal sonra buz paketi ilə sıxmaq ayaq ağrısını aradan qaldırmaq üçün ən güclü müalicə üsuludur. İlk tətbiq zamanı ən azı yarım saat olmaq şərti ilə ağrılar azalana qədər müəyyən fasilələrlə buz çəkilməlidir.

Digər tərəfdən, istirahət vacibdir. Əzilmiş ayaq heç vaxt üstünə basılmamalı, rahat yerdə uzanmış vəziyyətdə istirahət edilməlidir. Bundan əlavə, qan dövranını tarazlaşdırmaq və şişkinliyi azaltmaq üçün ayaq hissəsi yastıq köməyi ilə ürək səviyyəsindən yuxarı çəkilməlidir”.

Ayaq burxulmasının dərmanla müalicəsindən bəhs edən Nərminə xanım qeyd etdi ki, həkim məsləhəti ilə qəbul edilən ağrıkəsicilər ayağın burxulması nəticəsində yaranan ağrıları azaltmaq üçün təsirli bir üsuldur:

“Ayaq burxulması və ya topuq burxulması düzgün müalicə ilə tez sağalan bir vəziyyətdir. Ağrı tamamilə yox olana qədər tətbiq edilməli olan buz müalicəsi ilə yanaşı, istirahət etməklə bir neçə gün ərzində sağalma müşahidə edilir. Qanaxmalı burxulmalar və ya sınıqlara çevrilən burxulmalar cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Buna görə də ayaq burxulmasının sağalma prosesi daha uzun çəkir. Ayaq Burxulması daha çox evdə müalicə ilə düzəldilir. Ancaq ayaq ağrıları daha tez-tez və şiddətli şəkildə davam edərsə, ortoped-travmatoloq həkimə müraciət etmək lazımdır. Ayaq Burxulması müalicəsi zamanı ilk növbədə ayaqda olan ödem aradan qaldırılır və palpasiya yolu ilə biləkdəki zədələr aşkar edilir. Əzilmə şiddətlidirsə, qabaqcıl diaqnostik üsullarla daha əhatəli şəkildə araşdırılmalıdır. Ayaq biləyində bağ yırtığı, qırıq və ya çatlama şübhəsi varsa, ayaq biləyinin rentgenoqrafiyası, kompüter tomoqrafiyası və ultrasəs kimi qabaqcıl testlər aparılır. Bu şübhələr təsdiqlənərsə, son çarə olaraq travmatoloq həkim cərrahi müdaxilə tövsiyə edə bilər”.

Ailə həkimi ayaq burxulması sonrasında yaranan ödemin müalicəsinə də diqqət çəkdi. Bildirdi ki, ayaq burxulması sonrasında bir müddət topuq ətrafında şişkinlik və ödem meydana gəlir:

“Yaranan ödemi aradan qaldırmaq üçün müalicənin bir neçə mərhələsi tətbiq olunur. Birinci mərhələdə ayaq biləyinin hərəkət etməməsi və mümkün qırıqlara qarşı tədbir görülməsi üçün fiksasiya edilir. Daha sonra ödemin göründüyü yer buz torbası ilə soyudulur ki, isti qan tək bir nöqtədə toplanmasın. Ağrı şiddətlidirsə, ağrıkəsici dərmanlar verilir və burxulma nəticəsində yaranan ağrı azalır. İlk müdaxilədən sonra ödemin səbəb olduğu şişkinlikdə azalma olmazsa və ya ağrı keçmirsə, vaxt itirmədən ortoped-travmatoloq həkimə müraciət edilməlidir. Qeyd edim ki, ayaq burxulması nəticəsində ani şişkinlik yaşamaq olduqca normaldır. Çünki biləyin qəfil hərəkətində yüksək təzyiq yaranır və toxumanın əvvəlki formasını bərpa etməsi üçün müəyyən vaxt keçməlidir. Ayaq biləyi hissəsindəki şişkinlik nəzarət altına alınarsa, burxulmanın təsiri tədricən keçəcək. Bunun üçün içərisi soyuq su ilə doldurulmuş torba və ya buz paketinin şiş üzərinə tətbiqi şişkinliyin gözə çarpan şəkildə keçməsinə kömək edəcək”.

Baş həkim onu da bildirdi ki, ayaq burxulması zamanı faydalı olduğu iddia edilən müxtəlif bitki mənşəli müalicə üsulları bəzi qeyri-tibbi insanlar tərəfindən tövsiyə edilir. Ancaq bu üsulların bir çoxunun elmi olaraq sübut edilmiş faydaları yoxdur:

“Ayaq burxulması və ya topuq burxulması olan insanların düzgün müalicə üçün yalnız mütəxəssis həkimin – ortopedin verdiyi tövsiyələrə əməl etməsi vacibdir. Bizim MayoMed Klinikamızda bu sahədə mütəxəsislərimiz fəaliyyət göstərir. Qeyd edim ki, ayaqda hiss olunan ağrı minimaldırsa və yumşaq toxumaların ödemi müşahidə edilirsə, burxulmanın təsirini azaltmaq üçün bəzi tədbirlər görülə bilər. Ödem və şişkinlik aşağı düşməyə başlayanda, dabandan dəstək almaq üçün topuğu elastik bir sarğı ilə sarımaq olar. Beləliklə, ağrıyan ayaq biləyi üçün bir dəstək mexanizmi yaradılır və burxulmanın daha sürətli aradan qaldırılması təmin edilir. Bundan əlavə, zeytun yağı kimi sürüşkən bir yağ və ya topuq burxulması üçün krem istifadə edərək burxulma olan bölgəni masaj etmək olar. Bu, zərif toxunuşlarla masaj oynaq nahiyəsinə yaxın əzələləri yumşaldır və bilək ətrafındakı ödemi aradan qaldırmağa kömək edir”.

Nərminə xanım ayaq burxulmalarının qarşısını almaq üçün müəyyən məşqlərin vacibliyini vurğuladı. Ailə həkimi ayaq burxulması müalicəsi sonrasında problemin təkrarlanmaması və davamlı ayaq burxulmalarının qarşısını almaq üçün idmanla məşğul olmağı tövsiyə etdi:

“Ayağın ətrafındakı əzələlərin vəziyyəti burxulmadan sonra qan dövranının nizamlı olub-olmaması və fəaliyyət forması nəzərə alınaraq müəyyən edilir. Bunu müəyyən etmək üçün ortopedik xidmətdən dəstək almaq lazımdır. Hərəkətsiz ayaq əzələlərini gücləndirmək üçün evdə bəzi praktik məşqlər də edə bilərsiniz. Tək ayaq üstə dayanma, tarazlığı təmin etmək üçün pilləkən üzərində yüngül templi hərəkətlər kimi sadə məşqlər burxulmadan sonra gündəlik həyata qayıtma prosesində faydalı ola bilər. Ani hərəkət nəticəsində ayaq üstə dura bilmirsinizsə və ya ağrılarınız keçmirsə, müraciət etməli olduğunuz tibb bölməsi ortopediya şöbəsidir. Ortoped-travmatoloq həkim sümük sınıqları, çatlar, sümüyə yaxın əzələlərin yırtılması və ya zədələnməsi üçün lazımi müayinələri aparır, daha sonra xəstəyə ən uyğun müalicə planını təyin edir”.