Bununla bağlı cəmiyyəti narahat edən ilk sual yeniliyin qeyd olunan yanacağın maya dəyərinə təsiridir. Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramovun dediyinə görə, Aİ-92 markalı benzinin qiyməti Tarif Şurası tərəfindən tənzimləndiyi üçün bazarın maya dəyərinə təsiri məhduddur: “Avtomobil yanacağının “xalq markası”na görə dövlət rüsumlarına tətbiq edilən moratoriumun qısa müddətləri yerli benzin istehsal edən Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodunun təmiri və yenidən qurulması ilə əlaqədardır. Yerli istehsalın azalmasının təklifə təsir göstərməməsi üçün növbəti 4 ay ərzində idxalın stimullaşdırılması tətbiq olunacaq. Bu müddət ərzində istehlakçılara təkcə yerli deyil, xaricdən gətirilən oxşar markalı benzin də təklif olunacaq”.
Digər tərəfdən deputat deyir ki, endirimin təsirini qiymətləndirmək üçün xərclərin smetasına ehtiyac var: “Bu baxımdan, idxal olunan benzinin maya dəyərinin aşağı salınması üçün həm güzəşt dövrünün həcminin, həm də güzəşt müddətinin ən azı 1 il müddətinə uzadılması məqsədəuyğundur”.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli isə bildirir ki, rüsumların sıfırlanmasının səbəbi sadədir: “Neft hasil edən ölkəmiz yanacağa olan daxili tələbatı ödəyə bilmir. Daxili bazarda qiymət artımının qarşısını almaq üçün iyunun 1-dək gömrük rüsumları sıfıra endirilir. Rüsumun müvəqqəti ləğvi barədə qərar alqışlanır və bu cür tədbirlər tələbatı yerli istehsalla təmin olunmayan bütün məhsullar kontekstində tətbiq edilməlidir”.
“Dəfələrlə qeyd olunub ki, gündəlik tələbat mallarına – dərman vasitələrinə, uşaq qidalarına və özümüzün təmin edə bilmədiyimiz digər məhsullara gömrük rüsumlarının sıfırlanması lazımdır. Bu, inflyasiyanın qarşısını almaq üçün lazımdır. Mənə etiraz oluna bilər ki, rüsumlar büdcə gəlirlərinin mühüm maddəsidir. Amma unutmayaq ki, sonda bahalaşma sosial büdcədən ayrılan vəsaitlərin artmasına gətirib çıxarır. Ona görə də ƏDV-dən imtina etmək, beləliklə, malların maya dəyərini azaltmaq daha yaxşı olmazdımı? Axı bu, digər məsələlərlə yanaşı, iqtisadi fəaliyyət üçün stimuldur”, – deyə həmsöhbətimiz vurğulayır.
Avtomobil yanacağının qiymət reallıqlarına qayıdaraq, neftin qiymətinin artması həqiqətən də dünyada neft məhsullarının bahalaşma dinamikasına təkan verib. Qiymətin daha da artmasının ən böyük riski neftin qiymətinin yuxarıya doğru hərəkəti ilə bağlıdır. Qiymətlər bir aydan az müddətdə demək olar ki, 13% artaraq, 2014-cü ildən bəri ilk dəfə bir barel üçün 91 dollara çatıb.
“Premium Euro-95”-in idxalında əsas hissə Rusiyanın payına düşür. Rəsmi statistikaya görə, ötən ilin birinci yarısında bu markanın bütün idxalının 60,8%-i və ya 31 milyon 342,6 min dollar (artım 44,8%) məbləğində Rusiyadan 45 min 873,52 ton (artım 26,4%) tədarük edilib. O da məlumdur ki, ilin əvvəlindən Rusiyada avtomobil yanacağının topdansatış qiymətləri 5-9% artıb və neftin qiymətinin qalxması ilə artmağa can atır.
Sadəcə olaraq, bizim neft ölkəmiz dünya qiymət reallıqlarından asılı olmaya da bilərdi. Cəfərlinin fikrincə, onilliklər ərzində neft hasilatı və emalı ilə məşğul olan Azərbaycan öz benzin istehsalını qurmalı idi: “Xaricdən gətirilən yüksək oktanlı benzinin əvvəlki qiymət artımı və məmurların bu prosesi idxalın qiymətinin artması kimi izah etməsi sadə adam üçün məntiqli sual doğurur: Azərbaycan niyə neft çıxararkən, idxaldan imtina etmək üçün onu elə lazım olan həcmdə emal etmir? Bu gün ölkədə yalnız bir neft emalı zavodu fəaliyyət göstərir – 1976-cı ildə tikilən Heydər Əliyev adına Neft Emalı Zavodu. O vaxtdan bəri zavod mövcud ehtiyatlara və xaricdən gətirilən yanacağa müvəqqəti keçmək şərti ilə dəfələrlə modernləşdirilib”.
Tanya Samsonova
