Son illərdə həyat tərzinin dəyişməsi, stress, qeyri-sağlam qidalanma və hərəkətsizlik kimi faktorlar insanların sağlamlığını mənfi təsir göstərib. Bu səbəbdən dünya üzrə ən çox yayılmış xroniki xəstəliklərdən biri olan diabet (şəkərli diabet) getdikcə daha geniş yayılmaqdadır. Diabet, bədəndə insulin hormonunun ya istehsalının azalması, ya da bədənin bu hormonu istifadə etməkdə çətinlik çəkməsi nəticəsində ortaya çıxır.

Diabetin müxtəlif növləri olsa da, ən çox qarşılaşılanı tip 2 diabetdir. Xəstəlik zamanla müxtəlif fəsadlara yol açaraq, insanın həyat keyfiyyətini azaldır və digər orqanlara da zərər verir. Diabetin sağlamlıq üzərindəki təsirləri çoxşaxəlidir. Bu mövzuda daha ətraflı məlumat almaq üçün biz MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi Nərminə Abbasova ilə danışdıq.

Diabetin fəsadları

Nərminə Abbasova diabetin yalnız qan şəkərinin yüksəlməsi ilə məhdudlaşmadığını və bu xəstəliyin çox ciddi fəsadlara yol açdığını qeyd edir:

“Diabetin uzun müddətli izlənməsi və düzgün müalicə edilməməsi bir sıra ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Bunlara ürək xəstəlikləri, böyrək problemləri, görmə itkisi və nevropatiya (sinir zədələnməsi) daxildir.”

Ürək xəstəlikləri diabet xəstələrində daha çox rastlanan bir problemdir. Diabet, qan damarlarını zədələyir və bu da ürək-damar xəstəliklərinin yaranma riskini artırır.

Böyrək problemi də diabetin ən çox yaratdığı fəsadlardan biridir. Uzun müddət yüksək qan şəkəri böyrəkləri zədələyərək, böyrək çatışmazlığına səbəb ola bilər.

Nevropatiya, yəni sinir zədələnməsi, diabetin ən yayılmış digər fəsadıdır. Bu, xəstələrin əllərində və ayaqlarında hissizlik, ağrı və yanma hissi ilə müşayiət olunur. Sinir zədələnməsi zamanı xəstələr həmçinin bədəndəki zədələri və infeksiyaları hiss etməkdə çətinlik çəkə bilərlər.

Diabetin göz sağlamlığına təsiri

Diabetin fəsadalarından biri də gözlərlə bağlıdır. Diabetin uzun müddət idarə olunmaması göz damarlarını zədələyərək görmə itkisinə səbəb ola bilər. Diabetik retinopatiya kimi vəziyyətlər, diabetin göz sağlamlığına təsirinin bariz nümunəsidir.

“Diabetin gözlər üzərindəki təsirləri çox təhlükəli ola bilər, çünki xəstələr gözlərindəki problemləri hiss etməyəndə, gecikmiş müalicə nəticəsində tam görmə itkisi yaşaya bilərlər,” – deyə Nərminə Abbasova əlavə edir.

Diabetin idarə edilməsi: Sağlam həyat tərzi və profilaktika

Nərminə Abbasova diabetin fəsadalarını minimuma endirmək və sağlamlığı qorumaq üçün düzgün idarə edilməsinin vacibliyini vurğulayır:

“Diabeti idarə etmək üçün ən vacib amillərdən biri düzgün qidalanma və fiziki aktivlikdir. Xəstələrə balanslı qidalanma, şəkərli və yağlı qidalardan uzaq durmaq, həmçinin gündəlik fiziki fəaliyyət göstərmək tövsiyə olunur. Müntəzəm olaraq qan şəkəri səviyyələrini izləmək və həkim nəzarətində olmaq lazımdır.”

Qidalanma diabet xəstələrinin idarə etməsi vacib olan ən önəmli amillərdən biridir. Düşük glykemik indeksə sahib qidalar, tərəvəzlər, meyvələr və tam taxıllı məhsullar diabetli şəxslər üçün ideal qidalanma seçimləridir.

Fiziki aktivlik isə bədənin insulinə qarşı həssaslığını artıraraq qan şəkərinin normal səviyyələrdə qalmasına kömək edir. Hər gün sadə bir gəzinti belə diabetin idarə edilməsinə kömək edə bilər.

Diabetin erkən diaqnozu və müalicənin əhəmiyyəti

Diabetin erkən diaqnozu, xəstəliyin fəsadalarının qarşısını almaq üçün çox önəmlidir. Nərminə Abbasova erkən diaqnozun həyat keyfiyyətini yüksəltdiyini bildirir:

“Erkən diaqnoz, diabetin daha ciddi fəsadalar yaratmasının qarşısını alır. Hər bir insanın qan şəkərini müəyyən dövrlərdə yoxlatması, xüsusilə diabet risk qrupunda olanların müntəzəm olaraq müayinədən keçməsi vacibdir.”

Diabetlə yaşamaq: psixoloji dəstəyin rolu

Diabetin yaratdığı fiziki problemlərlə yanaşı, xəstələr bəzən psixoloji stress və depressiya ilə də qarşılaşa bilərlər. Diabetlə yaşamaq həm fiziki, həm də emosional cəhətdən çətin ola bilər. Nərminə Abbasova, diabet xəstələrinin psixoloji dəstək almalarının vacibliyini vurğulayır:

“Diabetlə yaşayan şəxslər, bəzən xəstəliyə qarşı mənfi münasibət göstərə bilərlər. Bu, onların müalicə prosesini çətinləşdirir. Xəstələrə mütəmadi olaraq psixoloji dəstək verilməsi, onların xəstəliklə mübarizə etmək üçün daha güclü olmalarına kömək edir.”

Diabet, müasir dövrün ən geniş yayılan xəstəliklərindən biridir və onun düzgün idarə edilməsi sağlamlığın qorunmasında mühüm rol oynayır. Diabetin fəsadaları ciddi və bəzən geri dönməz ola bilər, buna görə də erkən diaqnoz və müalicə çox vacibdir. Həmçinin, sağlam həyat tərzi, balanslı qidalanma və fiziki aktivlik diabetin idarə olunmasında əsas amillərdir.

Nərminə Abbasova, diabet xəstələrinə erkən müayinələrə, düzgün müalicə və sağlam həyat tərzini sürməyə diqqət yetirməyi tövsiyə edir. Sağlamlıq hər bir insanın ən qiymətli sərmayəsidir və diabetin idarə edilməsi, daha sağlam bir gələcək üçün atılacaq ilk addımdır.