İqtisadiyyat Nazirliyinin son məlumatlarına görə, ötən il ən “məhsuldar” olub – 305,3 min daşınmaz əmlaka müvafiq sənəd verilib. Onların arasında 48 588 fərdi yaşayış və bağ evi var. İlk baxışdan bu, əhəmiyyətli göstəricidir, lakin orta hesablamalara görə, bizdə təxminən 500 min yaşayış evi “havada asılıdır”, daşınmaz əmlak bazarının digər analitikləri isə daha yüksək rəqəmlər səsləndirirlər.

Əmlak eksperti Elnur Fərzəliyevin  dediyinə görə, ölkəmizdə fərdi yaşayış evlərinin uçotu ilə bağlı problem illərdir davam etsə də, bu istiqamətdə hələ də ciddi addımlar atılmır: “Bu gün yalnız Bakıda və Abşeronda yarım milyondan çox sənədsiz fərdi ev var. Amma bu, təkcə minlərlə insanın mülkiyyət hüququnun olmaması vəziyyəti deyil, bununla bağlı digər çətinliklər də var – bir çox vətəndaşlarımız yaşayış yeri üzrə qeydiyyatdan keçə bilmir, büdcəyə daha az vergi daxil olur. Hesab edirəm ki, belə evlər amnistiyaya salınmalıdır”.

“Bundan başqa, yaşayış yerindən, qeydiyyatda olub-olmamasından asılı olmayaraq, bələdiyyə orqanları və icra hakimiyyəti orqanları vətəndaşları yaşayış yeri üzrə qeydiyyata almalıdır. İlk növbədə, özəlləşdirmədən əvvəl monitorinq aparmaq, kimin harada yaşadığını müəyyən etmək lazımdır”, – deyə mütəxəssis bildirib.

Fərzəliyev qeyd edir ki, bütün ölkədə, xüsusən də paytaxt rayonlarında və Abşeronda icra hakimiyyətlərinin böyük əksəriyyəti “sərəncam” deyilən sənədlə tikintiyə icazə verir: “Bütün bu illər ərzində belə “kağızlar” əsasında torpaqların bölünməsi və satışı baş verib ki, bu da ümumilikdə qanunsuzdur, necə ki, sonradan belə daşınmaz əmlakın vəkalətnamə ilə təkrar satılması proseduru da. Bu cür sənədlə oyunlar nəticəsində yaranan vəziyyət gələcəkdə ciddi problemə çevrilə bilər. Çünki bir neçə dəfə yenidən satılan daşınmaz əmlak belə “icazə” almış vətəndaşların adına qeydiyyatda qalır. Eyni zamanda, faktiki olaraq, sənədi olmayan digər şəxslər də evlərin sahibləridir”.

Ekspertlərin fikrincə, başqa məqsədlər üçün ayrılan ərazilərdə mənzil tikintisi ilə bağlı vəziyyət də belə daşınmaz əmlakın qeydiyyatına mane olur. Maraqlıdır ki, torpaq qanunvericiliyinin pozulması hallarında əsas pay paytaxtın payına düşür. Mövcud reallıqlar, eləcə də ölkədə qeyri-qanuni tikilmiş fərdi yaşayış evlərinin dövlət qeydiyyatına alınması ilə bağlı başlanmış prosedurlar fonunda ekspertlər bildirirlər ki, bu məsələnin araşdırılması, orada yaşayış binaları tikilibsə, mümkünsə torpaqların təyinatının kütləvi şəkildə dəyişdirilməsi zəruridir.

Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramov da məsələyə toxunub. Deyib ki, mövcud hesablamalara görə, bu gün 60 minə yaxın sənədsiz yaşayış binası mənzil tikintisi üçün yararsız və hətta yaşayış üçün təhlükəli olan ərazilərdə yerləşir: “Söhbət yüksək gərginlikli elektrik xətlərinin altında, o cümlədən qaz kommunikasiyalarına bitişik ərazilərdə, neft ərazilərində tikilən evlərdən gedir. Şəxsi evlərin əsas kütləsi bu məqsəd üçün nəzərdə tutulmayan kənd təsərrüfatı torpaqlarında yerləşir. Belə evlərin layihələndirilməsi ilə bağlı problemin həllinə kompromis yanaşma lazımdır”.