Sovet dövründə uşaqlar yalnız yeddi yaşından məktəbə gedirdilər, orada onlara ən sadə şeyləri öyrədirdilər. O zaman bu yaşda uşağın konsentrasiya qabiliyyətinin artdığına, daha diqqətli və təhsil prosesinə hazır olduğuna inanılırdı. Çoxları bu yolun indi də aktual olduğuna əmindir. Ancaq hamı eyni fikirdə deyil.
Bu gün şagirdlər altı yaşından məktəbli olurlar və uşaqlar əvvəldən tam yüklənirlər. Bir çox valideynlər məktəb tədris proqramının intensivliyini və uşaqların həcmin öhdəsindən gəlmək üçün çox yorulduqlarını qeyd edirlər. Amma yaxın gələcəkdə uşaqların birinci sinfə qəbul yaşı hətta 5-ə endirilə bilər.
Təhsil naziri Emin Əmrullayevin sözlərinə görə, 6 yaş məktəbə getmək çox gecdir və biz birinci sinif şagirdlərinin yaşını 5 ilə endirməyə çalışmalıyıq.
Bəzi valideynlər məktəbə belə erkən başlamağın uşaqların fiziki və zehni sağlamlığına mənfi təsir göstərə biləcəyini söyləyərək narahatlıqlarını ifadə edirlər. Və erkən təhsil uşaqların daha çox şey biləcəyi anlamına gəlmir.
Pediatr, tibb elmləri doktoru, professor Nəsib Quliyev hesab edir ki, uşaqların beş yaşından məktəbə getmələri erkən deyil, normaldır. Bu məsələdə Təhsil Nazirliyinin təşəbbüsünü dəstəkləyən həmsöhbətimizin sözlərinə görə, uşaqlar əvvəlkindən daha sürətli inkişaf edirlər: “Belə ki, onların bir çoxu artıq beş yaşında kompüter bacarıqlarına malikdir”.
Psixoloq Eldar Haqverdi də o fikirdədir ki, uşaqlarla nəinki beş yaşında, hətta daha əvvəl məşğul olmaq lazımdır: “Amma hər şey necə, hansı formatda olmasından asılıdır. Beş yaş adi tədris üçün çox erkəndir və hətta altı yaş da erkən ola bilər, hamısı uşağın inkişaf səviyyəsindən asılıdır. Ancaq aradakı bir il əlbəttə ki, əhəmiyyətlidir. Beş yaşında uşaq hələ çox kiçikdir, tədris oyun formatında keçməlidir və məktəb qeyri-adi, masasız olmalıdır. Bu halda təhsil ənənəvi metodlar üzərində qurulmamalıdır”.
“Ümumiyyətlə, ənənəvi təhsil artıq aktual deyil. Dərslər adi standartlara uyğun keçirilsə, beş yaşlı uşaqların hamısı onlardan nə gözlədiyinizi və nə istədiklərinizi başa düşməz. Tədrisin öhdəsindən gələ bilməyənlər geridə qalma vəziyyətində olduqları üçün psixoloji travma alacaqlar. Fərdi yanaşma lazımdır, bütün uşaqları eyni arşınla ölçə bilməzsiniz. İndi dövlət proqramları olmasa da, fərqli proqramlar var, məsələn, Montessori məktəbi”, – deyə mütəxəssis bildirdi.
Qeyd edək ki, bu sistemin əsas prinsipləri uşağın müstəqilliyidir – müəyyən edilmiş sərhədlər daxilində azadlıq, təbii psixoloji, fiziki və sosial inkişaf. Haqverdi əmindir ki, uşaqlarla başqa yol yoxdur: “Ümumiyyətlə, bugünkü məktəb proqramı uşaqların ehtiyac duymadıqlarını öyrənməyi də nəzərdə tutur”.
Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şura sədrinin müavini Nadir İsrafilovun sözlərinə görə, bu cür tədris nazirlik səviyyəsində müzakirə olunurdusa, bu, bəzi faktların və reallıqların nəzərə alındığı anlamına gəlir: “Bəzi ölkələrdə məktəbə erkən başlamaq adətdir. Ancaq dünyanın ən yaxşılarından biri sayılan Finlandiyada təhsili nümunə olaraq götürsək, onlar yeddi yaşından məktəbə gedirlər”.
“Yeni formata keçmək üçün yaxın gələcəkdə təhsilimizdə bir çox problemlər həll olunmalı olacaq – direktorların, müəllimlərin qəbulu, attestasiya. Əvvəlcə yığılmış məsələləri həll etmək lazımdır. Ancaq beş yaşından etibarən tədris vermək məsələsi qaldırılıbsa, bu, dərhal tətbiq olunacaq demək deyil. Düşünürəm ki, əvvəlcə ictimai rəy öyrəniləcək, çünki biz demokratikləşmə və humanizasiya yolu ilə gedirik. Pilot layihə çərçivəsində bir neçə məktəbdə bu cür təhsil təşkil edə və nəticələrini görə bilərsiniz. Müsbət olarsa, bu praktikanı bütün məktəblərdə tətbiq etməyi düşünmək olar. Hər halda, bu məsələ bu günün və ya sabahın məsələsi deyil”, – deyə İsrafilov vurğulayıb.
Onun fikrincə, bunun üçün çox iş görülməlidir: “Bütün quruluş dəyişdirilməlidir, yeni bir kurikulum və dərsliklərə ehtiyac olacaq. Təhsil strategiyasında 2020-ci ilə qədər 12 illik təhsilə keçəcəyimizi söyləmişdik. Amma indiyə qədər hansı təhsil sistemində oxuduğumuz rəsmi olaraq bəlli deyil. Hazırlıq qruplarının da məktəblər daxilində fəaliyyət göstərdiyini nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, bizdə 12 illik təhsil sistemi var. Əslində isə hazırlıq uşaq bağçalarında keçirilməli idi, amma onların sayı kifayət deyildi”.
Uşaqlar beş yaşından birinci sinfə gedirlərsə, ümumiyyətlə dörd yaşında hazırlıq qruplarına gedəcəkləri ortaya çıxır. Bir çox valideynlər, pedaqoqlar və psixoloqlar tələsməyin lazım olmadığı, uşağın qayğısız bir uşaqlıqdan zövq almasına icazə verilməsi ilə razılaşırlar. Yalnız bilik vermək deyil, həm də sağlam nəsil yetişdirmək vacibdir.
Elya Belskaya
