“Qan laxtaları, trombositlər və fibrindən ibarət gelə bənzər kütlələrdir, qanaxmanı dayandırmaq üçün yaranırlar. Qan laxtaları yaralanmaların sağalması üçün vacibdir, lakin yaralanma olmadan damarlar və ya arteriyalarda əmələ gəldikdə təhlükəli ola bilər”.

Bunu mövzu ilə bağlı oxucularımızı məlumatlandıran MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi Nərminə Abbasova bildirib.

Nərminə xanım deyir ki, qan laxtalarının simptomlarını, səbəblərini, erkən mərhələ simptomlarını və necə müəyyənləşdirməyi bilmək ciddi sağlamlıq problemlərinin qarşısını almaq üçün vacibdir.

Ailə həkimi bildirdi ki, qan laxtalarının simptomları onların bədəndəki yerindən asılı olaraq dəyişə bilər. Onun sözlərinə görə, ümumi qan laxtası simptomlarına şişkinlik, ağrı, qızartı və ya rəng dəyişməsi, istilik, nəfəs darlığı, sinə ağrısı, başgicəllənmə və ya bayılma daxildir:

“Ən çox yayılmış simptomlardan biri təsirlənmiş ətrafda şişkinlikdir, tez-tez ağrı və ya həssaslıqla müşayiət olunur. Ağrı kramp və ya ağrı kimi hiss oluna bilər və ayaqda, qolda və ya digər təsirlənmiş ərazidə meydana gələ bilər. Qeyd edim ki, laxtanın üzərindəki dəri qırmızı və ya rəngini dəyişə bilər. Laxtanın ətrafındakı sahə ətraf dəriyə nisbətən daha isti ola bilər. Laxta ağciyərlərə (ağciyər emboliyası-red) keçərsə, ani nəfəs darlığı, sinə ağrısı və sürətli ürək döyüntüsünə səbəb ola bilər. Dərin nəfəs alarkən xüsusilə kəskin sinə ağrısı ağciyərlərdəki laxtanın göstəricisi ola bilər. Ağır hallarda başgicəllənmə və ya bayılma ola bilər”.

Qan laxtalanmasının səbəblərindən bəhs edən Nərminə xanım bildirdi ki, qan laxtalarının yaranmasına bir neçə amil təsir göstərə bilər. O cümlədən hərəkətsizlik, yaralanma, cərrahiyyə, tibb vəziyyətlər, genetik faktorlar, dərmanlar, yaşam tərzi:

“Uzun müddət hərəkətsizlik, məsələn, uzun uçuşlar və ya yataq rejimi qan axını yavaşlada bilər və laxtalanmaya səbəb ola bilər. Eyni zamanda, damarın travması laxtalanma prosesini başlada bilər. Xüsusilə aşağı ətraflarla bağlı cərrahi müdaxilələr də laxtaların yaranma riskini artırır. Bəzi vəziyyətlər, məsələn, xərçəng, ürək xəstəliyi və iltihablı bağırsaq xəstəliyi laxtalanma riskini artırır. Bəzi insanlar qanlarının daha çox laxtalanmasına səbəb olan genetik xəstəlikləri irsən keçirirlər. Bütün bunlarla yanaşı doğuşa nəzarət həbləri və hormon əvəzedici terapiya laxtalanma riskini artırır. Eyni zamanda, siqaret çəkmək, piylənmə və az hərəkətli yaşam tərzi laxtalanma riskinə təsir edir”.

Nərminə xanım deyir ki, qan laxtası simptomlarının erkən mərhələdə tanınması vaxtında müalicə üçün vacibdir. Həkimin sözlərinə görə, erkən əlamətlərə yüngül şişkinlik, yerli ağrı və ya həssaslıq, dəri dəyişiklikləri, istilik daxildir.

“Başlanğıcda təsirlənmiş ətrafda azca şişkinlik ola bilər. Yerli ağrı və ya həssaslıq yüngül başlayıb tədricən artar. Erkən əlamətlər təsirlənmiş ərazinin ətrafında yüngül qızartı və ya rəng dəyişikliyini əhatə edir. Təsirlənmiş sahə isə adi haldan daha isti hiss oluna bilər.

Qeyd edim ki, qan laxtalarının erkən aşkarlanması ciddi fəsadların qarşısını ala bilər. Qan laxtasının olduğunu müəyyən etmək üçün bir neçə müəyyən addımları yerinə yetirmək məsləhətdir. Məsələn, xüsusilə ayaqlar və ya qollarda izah edilə bilməyən şişkinlik, ağrı, qızartı və istilik simptomlarına diqqət yetirilməlidir. Son cərrahiyyə, uzun müddət hərəkətsizlik, qan laxtalanması ilə ailə tarixi və ya xroniki xəstəliklər kimi risk faktorlarından xəbərdar olmaq lazımdır. Əgər simptomlar varsa, xüsusilə ani nəfəs darlığı, sinə ağrısı və ya ətraflarda ciddi şişkinlik və ağrı varsa, dərhal tibbi yardıma müraciət edilməlidir”.

Həkim bildirdi ki, bəzi hallarda laxtanın çıxarılması üçün cərrahi müdaxilə lazım ola bilər. Onun sözlərinə görə, qan laxtalarının simptomlarını, səbəblərini və erkən aşkarlanmasını anlamaq ciddi sağlamlıq problemlərinin qarşısını almaq üçün vacibdir:

“Şişkinlik, ağrı, qızartı və istilik ümumi simptomlardır, hərəkətsizlik, yaralanmalar, cərrahi müdaxilələr və müəyyən xəstəliklər risk faktorlarına daxildir. Erkən mərhələdə simptomlar yüngül ola bilər, lakin vaxtında tanınma və tibbi yardım fəsadların qarşısını ala bilər. Tövsiyyə edərdim ki, qan laxtası olduğundan şübhələndikdə, düzgün diaqnoz və müalicə üçün dərhal tibbi yardıma müraciət edilməlidir”.