Bədən və zehni sağlamlıq arasındakı qarşılıqlı əlaqə çox dərin və mürəkkəbdir. Bu əlaqə, psixosomatik pozuntularda özünü daha aydın göstərir, çünki bədənin fiziki simptomları çox vaxt zehni və emosional narahatlıqların nəticəsidir. Psixosomatik pozuntuların ortaya çıxmasında yatmış emosiyaların böyük bir rolu vardır. Bu emosiyalar, bəzən bizim qəsdən, bəzən isə qeyri-iradi olaraq bastırdığımız, heç bir zaman düzgün şəkildə ifadə etmədiyimiz duyğulardır. Yatmış emosiyalar bədənin müxtəlif hissələrində gərginlik və ağrılar şəklində özünü göstərə bilər. Bunun əsas səbəbi, emosiyaların bədənimizdə enerjinin sərbəst buraxılması üçün düzgün şəkildə idarə olunmamasıdır.

Emosional pozuntular, xüsusən də travmalar, kədər, qəzəb, narahatlıq və qorxu, zamanla bədənin təbii reaksiya mekanizmalarından qaçır. Bu emosiyalar bilinçaltımıza yerləşərək orada qeyri-şüuri şəkildə sıxılır. Bədənin bu enerjiləri fiziki simptomlara çevirməsi mümkündür. Məsələn, uzun müddət davam edən kədər, bədəndə ağrılara və ya hətta mədə problemlərinə səbəb ola bilər. Eyni şəkildə, unutmaq istədiyimiz və ya idarə edə bilmədiyimiz qəzəb, boyun və çiyin bölgəsində sərtlik və ağrılara səbəb ola bilər.

Bu emosiyaların tutulması, bədənin“doğru” şəkildə işləməsinə mane olur və fiziki və psixoloji xəstəliklərin yaranmasına zəmin hazırlayır. Bədən, emosional sıxıntıları həll etməyə çalışarkən, bunun üçün vaxtında və düzgün bir şəkildə müdaxilə edilməzsə, bu sıxıntılar psikosomatik pozuntulara çevrilə bilər. Hətta çox sadə bir emosional vəziyyət belə, əgər müddətcə və ya çox intensiv şəkildə qalarsa, fiziki simptomlara çevrilə bilər. Buna misal olaraq, davamlı stres, iş yerindəki sıxıntılar və ya şəxsi həyatda qarşılaşılan münaqişələr nəticəsində baş verən baş ağrıları, mədə problemləri və ya hətta ürək-damar xəstəlikləri göstərilə bilər.

Psikosomatik xəstəliklərin inkişafını anlamağın açarlarından biri də emosiyaların necə bastırıldığını və nə zaman ortaya çıxdığını anlamaqdır. Emosional pozulmalar bəzən birbaşa hiss edilə bilməz, amma bədən tərəfindən bu duyğuların fiziki əks olunması daha aydın olur. Emosiyaların “boşaldılması” yalnız psixosomatik xəstəliklərin qarşısını almaqla yanaşı, həm də onların sağalma prosesinə dəstək verir.

Emosiyaların yatmış olması, onları açığa çıxarmağa və üzləşməyə mane olur. Lakin bu duyğularla üzləşmək, doğru şəkildə onlarla barışmaq, bu enerjinin bədəndən sərbəst şəkildə çıxmasına kömək edir. Həyatın gərginlikləri və qarşılaşılan çətinliklər, bizi təbiətcə emosional varlıqlar halına gətirir, bu da öz növbəsində müəyyən bir müddət sonra bədəndə fiziki simptomların yaranmasına səbəb ola bilər. Məsələn, qorxu və ya gərginlik hissi mütəmadi olaraq davam edərsə, bədən bunu “dəyişdirməyə”

çalışır və nəticədə sinir və endokrin sistemləri özünü göstərir. Buna qarşılıq olaraq, emosiyaların“boşaldılması ”üçün müxtəlif metodlar

tətbiq oluna bilər. Həm psixoterapevtik yanaşmalar, həm də fiziki metodlar – məsələn, yoga, meditasiya və fiziki məşqlər – emosiyaların bədəndən sərbəst

buraxılmasına kömək edər. Bu yanaşmalar, yalnız bədənə deyil, həm də psixoloji sağlamlığa yaxşı təsir edir. Emosiyaların açıq şəkildə ifadə edilməsi, bir çox hallarda bədənin sağalmasına da kömək edir. Bundan əlavə, bilinçaltı səviyyədə olan emosiyalar ilə işləyərkən, ətraf mühit, sosial dəstək və şəxsi təcrübələr də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bir insan, həm də sosial mühitində emosiyalarını ifadə etməkdən çəkinirsə, və ya müsbət münasibətlər qurmaqda çətinlik çəkirsə, bu, onun psixosomatik pozuntularının daha da dərinləşməsinə gətirib çıxara bilər. Bu vəziyyətdə müsbət münasibətlər və dəstək sistemi, emosiyaların düzgün şəkildə boşaldılmasına və daha sağlam bir psixoloji vəziyyətin yaranmasına imkan verər.

Psixosomatik pozuntularda yatmış emosiyaların rolunun başa düşülməsi, daha effektiv müalicə və sağlamlıq idarə etmə üsullarını yaratmaq üçün çox

vacibdir. Emosiyaların fiziki əlamətlərə çevrilməsini anlamaq və bu enerjiləri bədəndən boşaltmaq, həm zehni, həm də fiziki sağlamlıq üçün əvəzsizdir. Buproses, yalnız xəstəliklərin müalicəsi deyil, həm də həyatın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, daha harmonik bir həyat sürməyə dəstək verir.

Emosiyaların yatmış şəkildə bədəndə qalmasının qarşısını almaq üçün insanın özünə qarşı həssas və anlayışlı olması, həmçinin psixoterapevtik yanaşmaların tətbiq edilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu yanaşmalar sayəsində bədən və ağıl birliyini təkrar gücləndirə bilərik, nəticədə həm ruhsal, həm də fiziki sağlamlığımızı mükəmməlləşdirə bilərik.

Emosional sərbəst buraxılma üsulları: Jurnal, Art-Terapiya, ifadəli hərəkət

1) Jurnal yazmaq: Duyğuları sözə çevirmə.

2) Art-Terapiya: rənglərin və formaların təsiri

3) İfadəli hərəkət: bədənin duyğusal ifadəsi

4) Praktiki tətbiq: Üç yolu birlikdə istifadə etmək

Ülviyyə Əfəndiyeva

Ailə və uşaq psixoloqu

Ailə problemlərinin həlli üzrə ekspert

 Beynəlxalq təlimçi