Müasir dövrümüzdə sosial şəbəkələr həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Facebook, İnstagram, TikTok, Twitter və digər platformalar vasitəsilə insanlar bir-biri ilə əlaqə saxlayır, məlumat paylaşır, gündəmi izləyir və bəzən həyatlarını bu virtual məkan üzərindən idarə edirlər. Ancaq bu rəqəmsal dünyanın arxa fonunda dayanan daha dərindən və bəzən narahatedici bir sual var: Sosial şəbəkələr psixoloji sağlamlığımıza necə təsir edir?
Sosial şəbəkələrin psixologiyamıza müsbət təsirləri
Sosial şəbəkələr uzaq məsafədə olan ailə üzvləri və dostlarla əlaqəni davam etdirmək üçün güclü bir vasitədir. Bu, xüsusilə pandemiya dövründə tənhalığı azaldaraq emosional dəstək baxımından mühüm rol oynayıb. İnsanlar istədikləri mövzularda məlumat əldə edə, təcrübələrini bölüşə və müsbət sosial təşəbbüslərdə iştirak edə bilirlər. Bu da şəxsi inkişaf və ictimai iştirakçılıq baxımından önəmlidir. Doğru istifadə edildikdə, sosial şəbəkələr professional inkişaf və işgüzar əlaqələrin qurulmasında mühüm rol oynaya bilər (məsələn, LinkedIn və Telegram biznes qrupları).
Sosial şəbəkələrin psixologiyamıza mənfi təsirləri
Sosial media istifadəçilərində “FOMO” (Fear of Missing Out – Geridə qalma qorxusu) sindromu formalaşa bilər. Bu isə vaxtın idarəsində çətinliklərə və gündəlik fəaliyyətlərin pozulmasına səbəb olur. Filtrlərlə bəzədilmiş həyat tərzlərini izləmək, insanlarda özlərini qeyri-kafi hiss etməyə səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə yeniyetmələrdə depressiya və özgüvən azlığını gətirib çıxarır. Onlayn mühitdə təhqir, alçaltma və digər neqativ davranış formaları psixoloji travmalara səbəb ola bilər. Kiber zorakılıq qurbanları arasında psixoloji narahatlıqlar, sosial fobiya və tənhalıq halları artır.
Psixoloji sağlamlığı qorumağın yolları
Gündəlik sosial media istifadənizi məhdudlaşdıraraq, real həyatda keçirdiyiniz zamanın keyfiyyətini artırın. Mənfi və zərərli paylaşımlardan uzaq durun. Maarifləndirici və ruhlandırıcı məzmunlara yönəlin. Həftənin müəyyən günlərində sosial media fasiləsi vermək, beyninizi yeniləməyə və özünüzlə daha dərindən əlaqə qurmağa kömək edə bilər. Sosial mediada özünüzü pis hiss etdiyiniz anlarda bunu qəbul edin və ehtiyac duyduğunuzda psixoloji dəstək alın.
Sosial şəbəkələr düzgün və şüurlu şəkildə istifadə edildikdə psixoloji sağlamlığa dəstək ola bilər. Ancaq ifrat istifadə, özünü başqaları ilə müqayisə etmək, kiber zorakılıq və sosial təsdiq asılılığı kimi faktorlar psixoloji balansı poza bilər.
Sosial şəbəkələr həyatımıza həm imkanlar, həm də təhlükələr gətirir. Əsas məsələ bu alətlərə necə istifadə etdiyimizdir. Onlardan düzgün və balanslı şəkildə yararlandıqda, həm şəxsi, həm də ictimai baxımdan böyük faydalar əldə etmək mümkündür. Ancaq nəzarətsiz və ifrat istifadə psixoloji sağlamlığımıza ciddi zərər verə bilər. Bu səbəbdən sosial şəbəkələrə yanaşmada şüurlu və məsuliyyətli olmaq hər zamankindən daha önəmlidir.
Psixoloq Nərmin Əliyeva
Mən özüm də sosial mediadan çox istifadə edirəm, amma bir az həddini aşdığımı düşünürəm. Məsələn, FOMO sindromu deyə bir şey var, mənim də başıma gəlir, digərlərinin həyatına baxanda özümü geri qalmış hiss edirəm. Amma yazı çox yerində oldu, həqiqətən diqqət etməliyik.
Sosial şəbəkələr bizə bir çox imkanlar yaradır, amma deyəsən, get-gedə daha çox zehni sağlamlığımızı zədələyir. Hə, düzdür, yaxınlarla əlaqə saxlamağa kömək edir, amma bəzən insanın özünü başqaları ilə müqayisə etməsi, filtrlərlə düzəldilmiş həyatlar hər zaman başıma işləyir. Məncə, bu mövzuda daha çox danışılmalıdır.
Bəli, yazdığınız kimi, sosial şəbəkələr bizə çox şey verir, amma biz özümüzü tez-tez unuduruq. Mən sosial mediadakı təhqirləri, alçaltmaları, bütün o neqativliyi çox hiss edirəm. İndi ki, yazı gəldi, bir az başımı çəkib, bir-iki gün sosial şəbəkələrdən uzaq durmaq lazımdır. Əks halda, ruh halımı çox pozur.
Bəli Mətanət xanım sosial şəbəkələrdə gördüyümüz neqativlik bizim psixologiyamıza təsir edir. Ona görə də zamanımızı bizə faydalı şeylərə ayırmalıyıq.