Allergiyalar və immunoloji xəstəliklər uşaqlarda getdikcə daha çox rast gəlinən sağlamlıq problemləri arasında yer alır. Müxtəlif ətraf mühit faktorları, genetik meyllilik və həyat tərzi uşaqlarda bu cür xəstəliklərin yaranmasında mühüm rol oynayır. Bu məqalədə uşaqlarda allergiyalar və immunoloji xəstəliklərin səbəbləri, əlamətləri, diaqnostikası və müalicə üsulları barədə ətraflı məlumat verəcəyəm.

Allergiyanın və immunoloji xəstəliklərin nəzarət altında olması

İmmun sistemi orqanizmin xarici təsirlərə qarşı mübarizə aparan təbii müdafiə mexanizmini təşkil edir. Allergiya, immun sisteminin müəyyən maddələrə (allergenlərə) həddindən artıq reaksiya verməsi nəticəsində yaranır. Allergik reaksiyalar, sistemin özünü zərərli bir şeydən qorumağa çalışarkən, real təhlükə olmayan maddələrə qarşı aşırı reaksiyalar göstərməsi nəticəsində inkişaf edir. Uşaqlarda bu cür reaksiyalar daha tez-tez və güclü şəkildə müşahidə edilir.

Uşaqlarda allergiyaların növləri

Ətraf mühit allergiyaları

Uşaqların əksəriyyətində allergik reaksiyalar müxtəlif ətraf mühit faktorları ilə əlaqəlidir. Bu faktorlar arasında polen, ev tozu, heyvan tükü və göbələk sporları yer alır. Ətraf mühit allergiyaları xüsusilə yaz və payız aylarında daha geniş yayılır və simptomlar adətən burun axıntısı, tənəffüs çətinlikləri və gözlərdə qızartı ilə özünü göstərir.

Qida allergiyaları

Qida allergiyaları, uşaqlar arasında ən çox rast gəlinən allergiya növlərindən biridir. Uşaqların orqanizmi bəzi qida maddələrinə həddindən artıq reaksiya verə bilər. Ən çox rast gəlinən qida allergenləri arasında süd, yumurta, balıq, fındıq və buğda yer alır. Bu allergiyalar, dəri üzərində qızartı, şişlik, qıcıqlanma, hətta daha ağır vəziyyətlərdə anaflaktik şok ilə nəticələnə bilər.

Dəri allergiyaları

Dəri üzərində meydana gələn allergik reaksiyalar uşaqlarda çox yaygındır. Atopik dermatit (ekzema) ən çox müşahidə edilən dəri allergiyasıdır. Bu vəziyyətdə dərinin quru, qızarmış və qaşıntılı olması ilə yanaşı, xəstəlik daha ciddi formaya keçə bilər və digər allergik xəstəliklərə, məsələn, astmaya səbəb ola bilər.

Təhlükəli allergik reaksiyalar

Uşaqlarda allergik reaksiyalar arasında ən təhlükəli olanı anaflaktik şokdur. Bu, uşağın həyatını təhdid edə biləcək ciddi və sürətlə irəliləyən bir reaksiyadır. Anaflaktik reaksiyalar çox vaxt qida, həşərat sancması və dərmanlara qarşı meydana gəlir. Bu cür reaksiyalar dərhal müdaxilə tələb edir.

İmmunoloji xəstəliklər və uşaqlarda təsiri

İmmun sisteminin normal fəaliyyətində hər hansı bir problem yaranarsa, uşaqlarda müxtəlif immunoloji xəstəliklər inkişaf edə bilər. Bu xəstəliklərdən bəziləri genetik meyllilikdən, bəziləri isə ətraf mühitin təsirindən qaynaqlanır.

Astma

Astma, uşaqlarda ən çox rast gəlinən xroniki immunoloji xəstəliklərdən biridir. Astma, tənəffüs yollarının daralması və iltihablanması nəticəsində uşaqların nəfəs almasının çətinləşməsinə səbəb olur. Astmanın səbəbləri arasında irsiyyət, allergik reaksiyalar və ətraf mühit amilləri yer alır. Uşaqlarda astma simptomları nəfəs darlığı, öskürək, hırıltı və göğüs ağrıları ilə özünü göstərir.

Allergik rinit

Allergik rinit, uşaqlarda burun boşluğunun iltihablanması ilə xarakterizə olunur. Bu xəstəlik, ümumiyyətlə, polen, toz və digər allergenlərə qarşı yaranır və uşaqlarda burun axıntısı, tıxanmış burun, tez-tez asqırıq və boğazda qıcıqlanma ilə müşayiət olunur.

Autoimmun xəstəliklər

Uşaqlarda autoimmun xəstəliklər də nadir hallarda olsa da, meydana gələ bilər. Bu cür xəstəliklərdə immun sistemi orqanizmin öz toxumalarına qarşı reaksiyalar göstərir. Uşaqlarda lupus, rheumatoid artrit kimi xəstəliklər, əlamətləri vaxtında diaqnoz edilə bilmədikdə ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Allergiya və immunoloji xəstəliklərin diaqnostikası

Uşaqlarda allergiya və immunoloji xəstəliklərin diaqnozu müxtəlif testlər vasitəsilə qoyulur. Ən çox istifadə olunan testlər arasında:

Allergiya testləri: Həssasiyyət testləri (prick test) və qan testləri ilə uşağın hansı allergenlərə qarşı həssas olduğunu müəyyən etmək mümkündür.

Spirometriya: Astma və digər tənəffüs xəstəliklərinin diaqnozunda istifadə edilir.

Dəri testləri: Atopik dermatit və digər dəri problemlərinin müəyyən edilməsi üçün istifadə olunur.

Müalicə və profilaktika

Allergiya və immunoloji xəstəliklərin müalicəsi, uşağın yaşına, xəstəliyin növünə və şiddətinə görə fərqlənir. Müalicə üsullarına əsasən, allergiya qarşısını almaq üçün allergenlərlə əlaqənin minimuma endirilməsi, müvafiq dərmanların (antihistaminiklər, steroidlər və s.) istifadəsi və müəyyən hallarda immunoterapiya (vaksinasiya) təklif olunur.

Astma kimi xroniki xəstəliklərin müalicəsi isə əsasən inhalyatorlar, bronkodilatatorlar və antiinflamatuar dərmanlarla həyata keçirilir. Uşaqların sağlam həyat tərzini qorumaq və müntəzəm həkim nəzarətini təmin etmək çox vacibdir.

Rəna Bayramova

Pediatr, kardioloq, ailə həkimi, Kliniki dietoloq, Misir və Rusiya Dietoloqlar Assosiasiyasının üzvü