Hər bir uşaq dünyaya saf, sevgi dolu hisslərlə gəlir. Amma bəzən həmin uşaq zaman keçdikcə aqressiv davranışlar göstərməyə başlayır — qışqırır, əşyaları sındırır, dostları ilə dalaşır və ya ailə üzvlərinə qarşı sərt reaksiya verir. Belə hallarda valideynlər adətən “uşaq inadkardır”, “tez hirslənir” deyib keçirlər. Halbuki bu davranışın arxasında çox dərin emosional səbəblər dayanır.

Aqressiyanın əsas səbəbləri

1) Sevgi və diqqət çatışmazlığı

Uşaq ən çox o zaman aqressiv olur ki, özünü dəyərsiz və ya unudulmuş hiss edir. Əgər ailədə uşağa kifayət qədər sevgi, qulaq asmaq və diqqət ayrılmırsa, o, özünü “görünən” etmək üçün aqressiya göstərir.

2) Ailədaxili münaqişələr

Uşaqlar valideynləri arasındakı gərginliyi çox dərindən hiss edirlər. Qışqırıqlar, cəza, mübahisələr onların ruhunda qorxu və narahatlıq yaradır. Bu da sonradan aqressiv davranış kimi təzahür edir.

3) Təqlid və model öyrənmə

Uşaqlar gördüklərini təkrar edirlər. Əgər evdə və ya məktəbdə böyüklər aqressiv davranırsa, uşaq bunu normal sayır və eyni davranışı özündə tətbiq edir. Beləliklə, aqressiya bir “öyrənilmiş davranış forması”na çevrilir.

4) Daxili emosional gərginlik və özünü ifadə edə bilməmək

Uşaq nə hiss etdiyini sözlərlə ifadə etməyi bacarmadıqda, emosiyalarını bədən dili ilə göstərir — qışqırmaq, itələmək, əşyaları atmaq. Yəni o, “mən narahatam” demək əvəzinə, davranışla göstərir.

5) Texnologiyanın təsiri

Uşaqların çoxu aqressiv oyunlar, zorakı filmlər və sosial şəbəkə məzmunları ilə erkən yaşda tanış olur. Beyin hələ formalaşmadığı üçün bu təsvirlər onun davranışına birbaşa sirayət edir.

 Aqressiyanın qarşısını almağın yolları:

1) Valideyn-uşaq ünsiyyətini gücləndirmək

Uşağın nə hiss etdiyini anlamağa çalışın. Onu dinləmək, fikrini bölmədən səbrlə qulaq asmaq çox vaxt ən yaxşı terapiyadır. Valideyn “səni anlayıram” dedikdə, uşaq artıq müdafiə mövqeyindən çıxır.

2) Cəza deyil, sərhəd qoymaq

Aqressiv davranışın qarşısını almaq üçün uşaq cəzalandırılmamalıdır. Onun yerinə sakit, ardıcıl və aydın sərhədlər qoyulmalıdır: “Əşyaları ata bilməzsən, amma əsəbləşdiyini başa düşürəm.” Bu yanaşma uşağa həm duyğularını tanımağı, həm də onları idarə etməyi öyrədir.

3) Duyğusal tərbiyə

Uşağa duyğularını tanıtmaq və adlandırmaq vacibdir. “Sən indi hirslisən, çünki dostun oyuncağını aldı” kimi ifadələr uşağa emosiyalarını anlamağı öyrədir. Duyğularını tanıyan uşaq onları idarə etməyi də bacarır.

4) Müsbət model olmaq

Əgər uşaq valideynin sakit və nəzakətli şəkildə mübahisəni həll etdiyini görürsə, eyni davranışı özü də tətbiq edəcək. Böyüklərin davranışı uşağın ən güclü təlim vasitəsidir.

5) Fiziki hərəkət və idman

Yığılmış enerjini boşaltmağın sağlam yolu hərəkətdir. Uşaqda aqressiyanın qarşısını almaq üçün idman, rəqs, musiqi və ya incəsənət fəaliyyətlərinə yönəltmək çox faydalıdır.

6) Psixoloq dəstəyi

Əgər aqressiya uzun müddət davam edirsə və uşağın sosial münasibətlərinə mənfi təsir göstərirsə, mütləq mütəxəssis yardımı alınmalıdır. Psixoloq uşağın daxili səbəblərini aşkar edərək fərdi dəstək planı qurur.

Uşaqlardakı aqressiya bir “problem” deyil, siqnaldır — “Məni duyun, məni anlayın” mesajıdır. Bu siqnalı anlayan valideyn və müəllim uşağın iç dünyasında baş verən fırtınanı sakitləşdirə bilər. Əsas odur ki, biz uşaqların davranışına deyil, onların hisslərinə qulaq asa bilək.

Unutmayaq: aqressiyanı cəza ilə yox, sevgi, anlayış və səbirlə dəyişdirmək mümkündür. Çünki hər uşaq, daxili sakitliyi tapmaq üçün bir böyüyün təmkininə ehtiyac duyur.

Psixoloq Səbinə Sadıqova