İnkişaf etmiş bir sıra xarici ölkələrdə tələbələri təhsilə cəlb etmək, təhsilin inkişafına nail olmaq üçün müxtəlif kampaniyalar, güzəştlər tətbiq edilir. Belə güzəştlərdən biri də tələbələr üçün endirim kartlarlarıdır. Son illər Azərbaycanda da belə kampaniyalardan bəhs edilir.
Milli Məclisin deputatı, Azərbaycan Tələbə Gənclər Təşkilatları İttifaqının sədri Şahin İsmayılov tələbələrə paylanan endirim kartlarının təkmilləşdirilməsindən danışıb. O, tələbə kartlarının digər sahələrlə yanaşı nəqliyyatda da istifadə edilməsi üçün ciddi işlərin görüldüyünü deyib.
Təhsil Xidmətləri Araşdırma Mərkəzinin rəhbəri, təhsil eksperti Kamran Əsədovun bildirdiyinə görə, dünya təcrübəsində tələbələr üçün endirim kartı tətbiq olunur: “Təssüflər olsun ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən 54 ali təhsil müəssisəsində təhsil alan 160 mindən çox tələbəyə hansısa güzəştlər tətbiq edilmir. Halbuki dünya təcrübəsində tələbəyə nəqliyyat vasitələrindən istifadə etməkdən başlamış, geyim, restoranlar, kitab dükanlarında güzəştlər tətbiq edilir. Hətta qardaş Türkiyədə tələbələrə verilən “Yaşıl kart” vasitəsilə onlar böyük əhəmiyyət kəsb edəcək dərəcədə güzəştlərə sahibdir. Bütün tələbələrə “Yaşıl kart” verilir. Onlar tələbə olduqları müddətdə adi vətəndaşlarla müqayisədə 80-90 faiz endirimlər əldə edirlər. Bu cür kampaniyalar və güzəştlər tələbələrin təhsil haqqı, yaşayış yerləri, yol xərcləri, kitab, geyim mağazaları və digər sahələrə şamil edilir”.
K.Əsədov qeyd edib ki, ölkəmizdə müstəqillik dövründən bu yana yalnız ölkə başçısının sərəncamı ilə xüsusi kateqoriyada olan şəxslərə təhsil haqları ilə bağlı güzəşt olunur: “Təəssüf ki, başqa tələbələr üçün bu cür tədbirlər həyata keçirilmir. Bir neçə il əvvəl tələbə kartı adı altında bəzi geyim və restoranlarda endirim nəzərdə tutan kartlar paylandı. Lakin bu tələbə kartlarının heç bir xeyri olmadı. Həmin mağazalar kifayət qədər bahalı idi və hətta mağazaların xəbəri yox idi ki, güzəşt edilməlidir. Bu, şəbəkə biznesi adlanan sistemdir”.
Həmsöhbətimizin fikrincə, Azərbaycanda bunun tətbiqi reallaşmayacaq: “Çünki bu addım dövlət tərəfindən atılmalıdır. Bütün baza dövlət tərəfindən planlaşdırılıb, tənzimlənir. Həmin kartların bu sistemə daxil edilməsi uzun proses olacaq. Həm də planlaşdırılan bu layihənin tək paytaxtda keçirilməsinin heç bir effekti olmayacaq. Həyata keçirilən belə tədbirlər regionlarda yerləşən ali məktəb, peşə-ixtisas təhsili məktəblərinə şamil edilmir. Tələbə güzəşti dedikdə orta məktəbi bitirmiş, ondan sonrakı pillədə təhsil alan bütün şəxslərə şamil olunmalıdır”.
Onun dediyinə görə, bu gün Azərbaycanda təhsil alan 165 min tələbədən 130 mini ödənişli oxuyur: “Ailələrin əksəriyyətinin maddi durumu aşağıdır. 70 faizdən çox tələbənin illik xərcləri kifayət qədər çoxdur. Tələbə kartı tətbiq olunsaydı, bu tələbələrə və valideynlərə dəstək olardı”.
İqtisadi Resursların Öyrənilməsi Mərkəzinin sədri Ruslan Atakişiyev deyir ki, bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə tələbə kartları, müəllim kartları tətbiq olunur: “Bu cür kartlar təhsil müəssisələrində oxuyan, işləyən əməkdaşlara verilir. Bu da həmin sektora dövlət dəstəyinin artırılmasını göstərir. Təhsil sektoru elə bir sektordur ki, daim himayəyə ehtiyacı var. Bu kartlar o ölkələrdə tətbiq edilir ki, həmin ölkələrdə həqiqətən təhsilin cəmiyyətin inkişafında mühüm amil olduğunu dərk edirlər”.
Azərbaycanda tələbə kartlarına keçirilməsinə cəhdlərin olduğunu deyən Atakişiyev bunun yeni bir şey olmadığını bildirir. “Məsələn, Gənclər və İdman Nazirliyinin təşəbbüsü ilə tələbə kartı şəklində endirim kartı tətbiq edilmişdi. Bir kitabça hazırlanmışdı. Həmin kitabçada endirimin tətbiq olunacağı yerlərin siyahısı verilmişdi. Tələbələrə hansısa kursa getdiyi və ya mağazadan kitab aldığı zaman müəyyən qədər, 10 faiz endirimlər olurdu. Bu cür təşəbbüslər vardı. Amma tələbə kartlarının tətbiq olunması, verilməsi işinin təşkili problemlidir. Ona görə ki, bütün şirkətlər, təşkilatlar tələbə kartı sisteminə qoşulanda müqavilə bağlamalı, bu zaman faiz dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsində, endirimlərin tətbiq olunmasında razılıq əldə olunmalıdır. Lakin yaranacaq problemlərə baxmayaraq, tələbə kartlarının tətbiqi ümumilikdə təhsilin inkişafı üçün atılan müsbət addımdır”.
Müsahibimizin sözlərinə görə, yaxşı olardı ki, gələcəkdə bu müəllimlər üçün də tətbiq olunsun. Tələbə kartlarının tətbiqi tələbələrin geyimindən tutmuş qidalanması, kitabla təmin olunmasına qədər xərclərinin azalması böyük dəstəkdir. Bu tələbələrin sosial vəziyyətinə müsbət təsir göstərəcək. “İkincisi, cəmiyyətdə təhsilə maraq artacaq. Digərlərində də təhsil almaq istəyi yaranacaq. Bu səbəbdən də tələbə kartları geniş miqyasda tətbiq olunmalıdır. Nəqliyyat vasitələri, hətta təyyarə üçün belə tələbə kartlarının tətbiq olunduğu dövlətlər var”.
Aynurə MƏMMƏDOVA
