Gürcüstanda H1N1 virusuna (donuz qripi) yoluxmadan sayı hər keçən gün artmaqdadır. Təbii ki, qonşu ölkədə belə bir xəstəliyin yayılması bizim üçün də narahatlıq mənbəyidir. Hələlik ölkəmizdə donuz qripinə yoluxma halları qeydə alınmasa, yoluxma riski yüksək sayılır. Bu səbəbdən də Səhiyyə Nazirliyi müxtəlif profilaktiki tədbirlər görməkdədir.
Səhiyyə Nazirliyinin baş infeksionisti Cəlal İsayev müsahibəsində “donuz qripi”, bu virusdan qorunmağın yolları barədə danışıb:
– Cəlal doktor, qripə yoluxma ehtimalı hansı halda daha yüksəkdir?
– Qrip virusları soyuğa çox davamlıdır. Payızın gəlməsi, havaların soyuması ilə virusların xarici mühitdə qalma ehtimalı çox olur. İnsanların da təmas ehtimalı artdığı üçün payız və qış aylarında insanlar daha çox qripə yoluxurlar.
Son günlər Gürcüstanda, Rusiyada, yaxın qonşularımızda “donuz qripi”nin yayılması barədə məlumatlar verilir. İnsanlarımız bu ölkələrə gedib-gəlirlər. Bu da belə virusların ölkəmizdə yayılması riskini yaradır. Hazırda ölkəmizdə epidemioloji vəziyyət yoxdur. Əvvəlki illərdə ölkəmizdə adi qriplər necə yayılmışdı, bu il də elə hallar var. Bunların hansı qrip virusları olduğunu da dəqiq deyə bilmərik. Çox güman ki, qonşu ölkədə “donuz qripi” varsa, bizim üçün də risk var.
Hazırda mənim çalışdığım Bakı şəhəri 1 saylı Klinik Tibbi Mərkəzdə qrip virusu ilə xəstə yatmır, elə ağır xəstəmiz yoxdur.
– “Donuz qripi”nin hansı spesifik xüsusiyyəti var?
– Heç bir spesifik xüsusiyyəti yoxdur. Adi qriplərdə olduğu kimi eyni klinik əlamətlərə, gedişə malikdir. “Donuz qripi” əvvəllər yayılmış quş qripindən zəifdir.
– Tutaq ki, mən donuz qripinə yoluxsam, bunu necə hiss edə bilərəm?
– İlk gündən temperaturun olur, başın ağrıyır, zəiflik, halsızlıq, əzələ ağrıları olur. Bu xəstəliyin əlamətləri ilk gündən səni yatağa sala bilər. Xəstəliyin ikinci, üçüncü günündən zökəm əlamətləri olur. Burun tutulur, asqırırsan, burnumuzdan selikli ifrazat, gözümüzdən su axır.
– Bu zaman nəyə diqqət yetirmək lazımdır?
– Bu xəstəlikdə temperatur yüksək olan zaman insan yataq rejimində qalmalı, özbaşına müalicə qəbul etməməlidir. İnsanlar qrip olan zaman qaçıb antibiotik alır. Antibiotik qəbul etmək olmaz. Həkim nəzarətində verilən dərmanları qəbul etmək lazımdır. Qrip olan şəxs temperaturu ola-ola, xəstəlik davam edə-edə ətraf mühitdə gəzməməlidir. Birincisi, bu, insanın özünün sağlamlığı nöqteyi-nəzərindən vacibdir. Çünki bu halda ağırlaşmalar baş verə bilər. İnsan qrip zamanı gəzirsə, soyuq olursa, digər orqanlara bakterial infeksiyalar keçirsə, ağırlaşmalar baş verir. Ona görə də insanlar yataq rejimində olmaqla həm özlərini qoruyur, həm də ətrafda olan insanları qorumuş olur.
Əgər xəstələnmişiksə, bir yana getmək məcburiyyətindəyiksə, ən azı tibbi maskadan istifadə etməliyik. Yaxud sağlamıqsa, tutaq ki, qripə yoluxma ehtimalının olduğu hər hansı xəstəxanaya getmişiksə, tibbi maskadan istifadə etməliyik. Eyni zamanda qidalanmağımıza yaxşı diqqət yetirməliyik.
– Qidalanma xəstəlikdən qorunmaqda nə dərəcədə rol oynayır?
– Xəstələnməyin bir səbəbi də orqanizmin immun sisteminin zəif olmasıdır. İmmun sistemi zəif olan insanlar qripi, başqa xəstəlikləri ağır keçirir. İmmun sistemimizi gücləndirmək üçün də qidalanmağımıza fikir verməliyik. Daha çox açıq havada olmalı, streslərdən qaçmalıyıq, yuxumuz normal olmalıdır. Bütün bunlara əməl etsək, qripə yoluxsaq belə, yüngül keçirərik.
– Hansı qidalardan daha çox istifadə edilməlidir?
– Daha çox təbii qidalardan istifadə edilməlidir. Yəni meyvə-tərəvəzdən, göy-göyərtidən daha çox istifadə edilməlidir. Bu qidalar minerallarla, vitaminlərlə zəngidir. Məsələn, məsləhət görərdim ki, qışda soğandan, sarımsaqdan daha çox istifadə edilsin. Soğan və sarımsaq tək qrip yox, digər bakteriyalar əleyhinə də yaxşı təsirə malikdir. Bitki çaylarından daha çox istifadə edilməsi də məsləhətdir. İnsanlar normal qidalanmalı, yağlı, piyli, o cümlədən süni qidalardan uzaq gəzməlidir. Süni qidalar dedikdə polfabrikatları nəzərdə tuturam. Kolbasa məmulatlarından da uzaq olmaq lazımdır. Eyni zamanda “Pepsi”, “Cola, “Fanta” kimi qazlı, şirəli, müxtəlif qarışıqlara malik məhsullardan uzaq olsunlar.
– Ümumiyyətlə, “donuz qripi” insan həyatı üçün nə dərəcədə təhlükəlidir?
– Əgər diqqət yetirməsək, nəzarət etməsək, istənilən xəstəlik bizim üçün təhlükəlidir. Nəzarət olunan xəstəlik elə bir təhlükə törətmir. Qripin də ölüm faizi aşağıdır. Qripdən ölüm 4 faiz, bəzi müəlliflərə görə isə 6 faiz olur. Yəni qripin müxtəlif klinik formaları var. Ağır gedişat daha çox körpə uşaqlarda, bir də 60-dan çox yaşı olan insanlarda özünü büruzə verir. Yaşlı insanlarda ürək-damar sistemində müxtəlif pozğunluqlar meydana çıxır. Qripin də ən çox təsir etdiyi ürək-damar sistemidir. Körpələrin immun sistemi zəif, hələ tam formalaşmamış olur. Ona görə də xəstəliyi ağır keçirir.
Xroniki xəstəliyi olan insanlar da qripi ağır keçirir. Bu sadaladığım 3 qrup əsas risk qrupudur. Belə insanlar özlərini qripdən daha çox qorumalıdırlar.
Qrip viruslarının A, B və C kimi tipləri var. “Donuz qripi”, “quş qripi” A virusunun variantlarıdır, sadəcə, ştampları dəyişir. Hansı ştampa yoluxursansa yolux, klinik gedişi eynidir. Müəyyən yeni ştamplar meydana çıxanda xəstəlik nisbətən ağır keçir.
Ümumiyyətlə, qripə barmaqarası baxmaq olmaz. Keçən əsrin əvvəllərində İspan virusu 50 milyona qədər insanın həyatına son qoyub.
– “Donuz qripi” ilə bağlı ölkədə aparılan hazırlıq işləri hansı səviyyədədir?
– Bu işlər həmişə diqqət mərkəzində saxlanılır. Hazırda donuz qripi yayılmayıb. Əgər yayılma halı olarsa, lazım gəlsə, məktəblərdə tədris müvəqqəti dayandırıla, müəyyən məhdudiyyətlər də qoyula bilər. Qriplə bağlı hazırlıqlar kampaniya xarakteri daşımır. Hər zaman Səhiyyə Nazirliyi hazırlıq tədbirlərini görür, tapşırıqlar verir, həkimlərə treninqlər təşkil edir. Elə mətbuatın xəbərləri özü də əhalinin maarifləndirilməsi baxımından önəmlidir.
