Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, uroloq Rauf Nağıyev xroniki böyrək çatışmazlığının əlamətləri, böyrək daşının əmələ gəlməsi, uşaqlarda böyrək daşı xəstəliyinin əlamətləri ilə əlaqədar sualları cavablandırıb. “Gencaile.az” saytı  həmin müsahibəni təqdim edir.

– Rauf müəllim, xroniki böyrək çatışmazlığının ilkin əlamətləri hansılardır?

– Böyrək parenximasının tədricən atrofiyası ilə müşayiət olunan patoloji hallar nefronlarının böyük bir qisminin məhvinə orqanizmdə su-duz və elektrolit mübadiləsinin tənzimlənməsi kimi funksiyaların hissəvi və ya tamamilə itirilməsinə gətirib çıxarır ki, bu da xroniki böyrək çatışmazlığına səbəb olur.

Xroniki böyrək çatışmazlığının əsas əlamətlərinə yorğunluq, halsızlıq, ürəkbulanma, qusma, bədəndə maye balansının pozulması ilə əlaqədar olaraq ayaqlarda və digər orqanlarda şişkinlik (ödəm), yuxu problemləri və gözlərdə şişkinlik, dəri quruluğu, hipertenziya, başağrısı və s. aiddir.

Ümumiyyətlə, xroniki böyrək çatışmazlığının 5 mərhələsi var. Həmin mərhələlərə bölünmənin əsas kriteriyaları – qanda kreatininin səviyyəsi, yumaqcıqların filtrasiya sürətinin təyini və sidikdə albuminin dəyərləndirilməsidir.

– Hamiləlik dövründə zülal itkisinin qarşısı alınmazsa, hansı problemlər yarana bilər?

– Hamiləlik dövründə sidikdə zülalın miqdarı fizioloji olaraq normadan 2 dəfə daha yüksək olur. Lakin proteinuriya səviyyəsi bundan daha yüksək olduğu hallarda həm ananın, həm də ana bətnindəki uşağın sağlamlığına ciddi təhlükə hesab edilir və vaxtında müalicə olunmazsa, müxtəlif fəsadların yaranmasına səbəb olur. Anada arterial təzyiqin yüksəlməsinə səbəb olaraq, preeklapsiya və eklapsiya vəziyyətlərinə gətirib çıxara bilər. Preeklapsiya olan zaman böyrəklərdə, qaraciyərdə və baş-beyində funksional dəyişikliklər müşahidə edilir. Bu isə fetoplasentar çatışmazlığına gətirib çıxara bilər. Eklapsiya zamanı isə qıcolmalar, qaraciyər-böyrək çatışmazlığı, ağ ciyərlərin ödəmi və beyin qansızmaları müşahidə edilir.

Ana bətnində olan uşaqda isə böyrək zədələnməsi, qaraciyər fermentlərinin yüksəlməsi, fiziki və zehni inkişaf geriliyi, az çəki ilə doğulma və s. müşahidə olunur, çox ağır formalarda isə beyin qanaxmalarına səbəb ola bilər. Bunları nəzərə alaraq, hamilələrdə hətta heç bir şikayətləri olmadığı hallarda üçüncü aydan sonra ayda bir dəfə sidiyin ümumi analizinin və sidikdə zülalın səviyyəsinin təyin olunması tövsiyə edilir.

– Böyrək daşının əmələ gəlməsi və kanala düşməsi nə ilə əlaqəlidir?

– Böyrək daşlarının əmələ gəlməsindən çox geniş danışmaq olar. Lakin, əsas risk faktorlarından – qidalanma tərzi, metabolik pozulmaların olması, yetərsiz maye qəbulu, bəzi dərmanlar, fərdi olaraq insanın anatomik quruluşu, irsi və geoqrafik amillər və s. aiddir. Böyrəkdə yaranmış daşlar kiçik olduğu hallarda və yerləşməsindən asılı olaraq, sidik axarına düşə bilər. Ölçüsü kiçik olan daşlar (6 millimetrə qədər) spontan olaraq tamamilə sidik traktından xaric ola bilər.

– Uşaqlarda böyrək və sidik kanalında daşların yaranmasının əsas səbəbi nədir?

– Ümumiyyətlə, böyüklərlə müqayisədə uşaqlarda daş xəstəliyi dəfələrlə az rast gəlinir. Uşaqlarda böyrək daşının yaranmasının əsas səbəblərindən geoqrafik, klimatik, irsi və alimentar faktorları qeyd etmək olar. Bununla yanaşı, metabolik pozulmalar və sidik yollarında olan müxtəlif anadangəlmə qüsurlar da vacib amillər sırasındadır. Anadangəlmə qüsurlardan əsasən polikistik və nalvari böyrəklər, böyrək-sidik axarı seqmentinin darlığı, sidik kisəsi-sidik axarı reflüksu, sidik kanalının darlığını qeyd etmək olar.

– Uşaqlarda böyrək daşı xəstəliyinin əlamətləri hansılardır?

– Böyüklərdə olduğu kimi, uşaqlarda da böyrək daşı xəstəliyi özünü bel nahiyəsində kəskin və ya küt ağrılar, sidikdə qanın olması, temperaturun yüksəlməsi, ürəkbulanma, qusma, ümumi zəiflik, halsızlıq kimi şikayətlərlə özünü büruzə verir. Bəzi hallarda isə sidik daşı xəstəliyi heç bir şikayətlər olmadığı hallarda inkişaf edir. Bu baxımdan uşaqları vaxtlı-vaxtında dispanser müayinədən keçirmək vacibdir. Daşların tərkibinə gəldikdə isə uşaqlarda daha çox – 75 faiz hallarda oksalat daşları, sonra urat və sistin daşlarına rast gəlinir.