Yeni tədris ilində valideynlərin məktəbə hazırlıq xərcləri artıb. Ancaq burada təəccüblənəcək bir şey yoxdur, çünki hər şeyin qiyməti artır. Amma ailələrin böyük əksəriyyətinin real gəlirləri aşağı düşür və müntəzəm xərclər bəzən dözülməz yükə çevrilir.
Bəzi məlumatlara görə, azərbaycanlıların məktəb ödənişlərinə orta hesabla xərcləmələri builki yaşayış minimumunu üstələyib – 210 manat (hər uşağa 193 manat) müəyyən edilib.
Birinci sinif şagirdinin anası deyir: “Məktəbə çəkilən xərclər 250 manatdır. Aşağı büdcəli bazarlıq etsək də, ailəmizin gəliri xərclər standartlarına görə az deyil. Gödəkçə, ayaqqabı, məktəbli forması, bel çantası, müxtəlif dəftərxana ləvazimatları – pozandan tutmuş dəftərlərə qədər. Bunlar xırda kimi görünür, amma sonda iri bir məbləğ çıxır”.
Xərclər bununla bitmir – hələ də məktəb ləvazimatları, iş dəftərləri və bir çox başqa kiçik şeylər almalısınız.
Kiçik şagirdlərdən fərqli olaraq, yuxarı sinif uşaqları çox vaxt keçənilki məktəbli forması geyinir və portfel istifadə edirlər. Buna görə də onların xərcləri daha azdır. Ancaq, bu, bir tərəfdən baxanda belə görünür.
Səkkizinci sinif şagirdinin nənəsi deyir: “Biz bu il nəvəmizə forma almamışıq. Keçən ildən kifayət qədər ağ köynək və bel çantası var, amma məktəb şalvarı və iki cüt ayaqqabı, həmçinin dəftərxana ləvazimatları almalı idim. Silgi, xətkeşlər, qələm qutusu, albom və dəftərlər bir-birindən fərqlidir… İlk baxışdan bütün bunlar bahalı olmasa da, yalnız müxtəlif dəftərxana ləvazimatlarına əlli manat xərclənib. Hər şeyə bir yerdə 190 manat lazımdır.vAncaq məsələ bununla məhdudlaşmayacaq – hələ də bir payız gödəkçəsi götürməliyik”.
Valideynlər arasında səthi sorğular belə, göstərir ki, uşağı məktəbə hazırlamaq indiki qiymətlərlə 200-300 manata başa gəlir. Amma bunlar təxmini hesablamalardır, çünki paltar və mallar qiymət və keyfiyyət baxımından çox dəyişir, ailələr isə maddi imkanlarına görə fərqlənirlər.
Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyyub Hüseynovun dediyinə görə, uşağı məktəbə hazırlamaq üçün minimum xərc 120 manatdır. Qiymətlərin geniş diapazonunu nəzərə alaraq xərclərin yuxarı həddini müəyyən etmək çətindir. AİB hesablayıb ki, ötən illə müqayisədə məktəb ləvazimatları 10-15% bahalaşıb.
Yeni dərs ili köhnə problemlərdən də xali keçmir və hüquq müdafiə təşkilatının telefonuna zənglər dayanmır: “Alıcılar mənə hər gün zəng edirlər. Onların müraciətləri daha çox məktəb malları ilə bağlıdır – söhbət dəftərxana ləvazimatlarının keyfiyyəti və qiymətindən gedir”.
“Ənənəvi olaraq ən çox tənqid və şikayətlər məktəbli forması ilə bağlı olur. Bu il Elm və Təhsil Nazirliyinin səhvi, daha doğrusu, yeni məktəbli geyimlərinin istehsalı və tətbiqi ilə bağlı qurumun dəqiq planının olmaması səbəbindən vəziyyət bir qədər gərginləşib. Tikiş müəssisələri ilə bağlı heç bir aydınlıq yox idi. Amma ölkədə sovet dövründən qalan ixtisaslaşmış fabriklər var”, – deyə Hüseynov bildirib.
“Birincisi, bunlar Bakı Tekstil Fabriki və daha məşhur Bakı Tikiş Evidir (BTE). Düşünürəm ki, birincisi məktəbli geyimlərinin və uşaq ayaqqabılarının istehsalında uzun və zəngin təcrübəyə malik olduğundan məktəbli formalarının kütləvi tikilməsi üçün daha uyğundur. Şirkətin yaxşı bazası var. Lakin bizə məlumat daxil olur ki, Təhsil Nazirliyi BTE-yə lobbiçilik edir və onlar da, görünür, bu işin öhdəsindən gəlmir. Bu, yolverilməzdir, çünki bu, məktəbli geyimlərinin qıtlığına və onların qiymətlərinin artmasına gətirib çıxarır”, – deyə AİB rəhbəri vurğulayıb.
Hüquq müdafiəçisinin fikrincə, bu məsələ yeni tədris ilinin başlanmasına 6 ay qalmış valideyn komitələrinin, Elm və Təhsil Nazirliyi yanında ictimai təşkilatların və mətbuatın iştirakı ilə həll edilməli idi: “Lakin bunu etmədilər, ona görə də məktəbə getməzdən əvvəl biz xaos vəziyyətində olduq. Məktəbli formamız təkcə yerli deyil, xaricdən gətirilir, idxal isə heç də həmişə qəbul olunmuş tələblərə cavab vermir. Başqa problemlər də var. Məktəbli geyimlərinin istehsalında ölkənin regionlarının iqlim xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Respublikanın soyuq bölgələrində yaşayan uşaqlar üçün isti paltar, isti olan yerdə isə daha yüngül geyim lazımdır. Yeri gəlmişkən, nazirliyin əvvəlki qərarı ilə məktəb direktorları tabeliyində olan təhsil müəssisələri üçün forma seçmək səlahiyyəti almışdılar. Bu yanaşmanın nəticə verməməsi, şübhəsiz ki, yaxşı haldır. Əks halda, məktəb rəhbərliyi tekstil sənayemizin korrupsioner elementlərinin təsiri altına düşə bilər”.
“Ayrı bir mövzu məktəb çantalarının keyfiyyəti və qiymətidir. Qiymətlərin diapazonu heyranedicidir – onların qiyməti 15 manatdan 200 manata qədərdir. Bel çantalarının və məktəb ləvazimatlarının keyfiyyəti ilə bağlı çoxlu şikayətlər daxil olur. Məsələn, müştərilər karandaşların həddindən artıq kövrəkliyindən narazıdırlar. Bütün bunlar Standartlaşdırma İnstitutunun fəaliyyətsizliyindən xəbər verir. Malların keyfiyyət standartlarına uyğunluğu yoxlanılmır. Bundan əlavə, tipoqrafik tipli istehsalda qurğuşun da daxil olmaqla metalların bir ərintisindən istifadə edildiyi məlumdur. Buna görə də standartlara uyğunluq həyati əhəmiyyət kəsb edir. Amma məlumatlar var ki, məktəblər üçün digər çap məhsulları keyfiyyətsizdir, yazılar silinir. Bu, aşağı keyfiyyətli çap məhsulunun sübutudur”, – deyə həmsöhbətimiz fikrini yekunlaşdırıb.
Tanya Samsonova
