Mərkəzi Bankın açıqladığı hesabata görə, bu ilin yanvar-iyun aylarında Azərbaycanda həyat sığortası növlərinin hesabına 333,267 milyon manat sığorta haqqı toplanılıb. Bu, 2022-ci ilin eyni dövrünə nisbətən 35,5 faiz çoxdur. Hesabat dövründə həyat sığortası növləri üzrə ödənişlər 51,7 faiz artaraq, 128,549 milyon manata çatıb.
Beləliklə, həyat sığortası bazarında toplanmış hər 100 manat sığorta haqqının 38,6 manatı müştərilərə geri ödənilib. Bu rəqəm 2022-ci ilin altı ayında 34,5 manat olub.
Altı ayda nə qədər sığorta haqqı toplanılıb?
Qeyd edək ki, yanvar-iyun aylarında Azərbaycandakı 20 sığorta şirkətinin xətti ilə 648,945 milyon manat sığorta haqqı toplanılıb. Bu, ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 32 faiz çoxdur. Hesabat dövründə sığorta şirkətlərinin həyata keçirdikləri ödənişlərin məbləği 225,032 milyon manat təşkil edib. Bu isə illik müqayisədə 28,6 faiz çoxdur.
Altı ay ərzində sığorta bazarında toplanmış hər 100 manat sığorta haqqının 34,7 manatı həcmində ödəniş edilib. Ötən ilin eyni dövründə bu göstərici 35,6 manat olub.
Həyat sığortası nədir?
Azərbaycanda beş həyat sığortası şirkəti fəaliyyət göstərir.
Həyatın yığım sığortası sığorta olunan şəxsin müntəzəm şəkildə ödədiyi pul məbləğinin sığorta şirkətində müddətli yığım vəsaitləri kimi toplanılmasını nəzərdə tutan həyat sığortasının aparılmasının formasıdır. Qanunvericiliyə əsasən, həyat sığortasının beş sinfi mövcuddur:
Həyatın ölüm halından sığortası – Müəyyən edilmiş müddətdə sığorta olunanın öldüyü halda sığorta ödənişinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Həyatın yaşam sığortası – Sığorta müqaviləsinin qüvvədə olduğu müddətdə sığorta olunanın öldüyü, yaxud sığorta müqaviləsində müəyyən edilmiş yaşa, müddətə qədər yaşadığı halda sığorta ödənişinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Аnnuitet sığortası – Sığorta olunanın müəyyən yaşa çatması, yaşı, əlilliyi və ya xəstəliyi ilə əlaqədar əmək qabiliyyətini itirməsi, ailə başçısını itirməsi, işsiz qalması və şəxsi gəlirlərinin azalmasına, yaxud itirilməsinə səbəb olan digər hallarda onun xeyrinə pensiya, yaxud renta şəklində dövri sığorta ödənişinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Əmək qabiliyyətinin itirlilməsi hallarından sığorta – Sığorta olunanın xəstəlik və ya bədbəxt hadisə nəticəsində əmək qabiliyyətini tam və ya qismən itirdiyi halda, onun itirilmiş gəlirinin əvəzini ödəmək məqsədilə vaxtaşırı sığorta ödənişlərinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Sağalmaz xəstəliklərdən sığorta – Sığorta olunanın səhhətində onun həyatını təhlükə altına qoyan xəstəlik müəyyən edildikdə sığorta ödənişlərinin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.
Həyatın yaşam sığortası investisiya alətidir
Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elmar Mirsalayevin sözlərinə görə, həyat sığortası bazarı ümumi sığorta bazarının avanqardlarından hesab olunur: “Dörd könüllü və bir icbari növdən ibarət olan həyat sığortası bazarı üzrə yığımlarda dövri olaraq davamlı artım və böyümə tendensiyası müşahidə edirik. Müvafiq artım və böyümə trendi 2023-cü ilin yanvar-iyun aylarını əhatə edən hesabat dövründə də qeydə alınıb.
Belə ki, həyat sığortası bazarı qeyd olunan müddətdə ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 35,5 faiz böyüyüb.
Müvafiq böyümədə ən aktiv rol oynayan sığorta növlərindən biri məhz həyatın yaşam sığortası olub. Belə ki, Mərkəzi Bank tərəfindən açıqlanmış cari ilin ilk altı ayını əhatə edən sığorta icmalına nəzər salsaq görürük ki, həyatın yaşam sığortası növü üzrə yığımlar 82,1 milyon manat artaraq, 273,6 milyon manat təşkil edib. Həyatın yaşam sığortası növünün bir sığorta növündən əlavə, həm də bir investisiya aləti kimi də populyarlıq qazandığını nəzərə alsaq, analoji artımı təbii hal olaraq qiymətləndirə bilərik”.
E.Mirsalayev bildirir ki, həyat sığortası bazarı üzrə təklif olunan növlər sırasında yalnız bir növ icbaridir ki, bazar üzrə böyümədə onun da əhəmiyyətli rolu müşahidə edilir: “Belə ki, istehsalatda bədbəxt hadisələr və peşə xəstəlikləri nəticəsində peşə əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarından icbari sığorta növü üzrə yığımlar hesabat dövründə 44,4 milyon manat təşkil edib ki, bu da 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4,1 milyon manat çoxdur”.
Həyatın yaşam sığortası necə hesablanır?
Sığorta sahəsi üzrə ekspert Pərviz Quliyevin sözlərinə görə, həyat sığortasının tarixi uzaq deyil: “Həyatın yaşam sığortasına aylıq əməkhaqqınızdan qoşulursunuz, ödədiyiniz sığorta haqqı toplanır və 36 aydan sonra bütöv şəkildə götürürsünüz. Burada ödəməli olduğunuz vergi və sosial ayırmalar sizə qalır. Əlavə olaraq sığorta şirkəti müəyyən investisiya gəlirləri verir”.
P.Quliyev həyatın yaşam sığortası üzrə sığorta məbləğinin formalaşması prosesini izah edib: “Məsələn, dövlət sektorunda çalışanlar üçün bu məhsul daha gəlirlidir. Vətəndaşın həyatın yaşam sığortasına qoşulması üçün çalışdığı təşkilatın hər hansı bir həyat sığortası şirkəti ilə əməkdaşlığı olmalıdır. Aylıq əməkhaqqısı 1200 manat olan əməkdaş 600 manatla bu sığortaya qoşula bilər. Təbii ki, bu zaman bütün vergi və sosial ayırmalar daxil həmin məbləğ toplanır və müqavilə minimum 36 aylıq müddətə bağlandığı üçün, sığortalı məbləği müqavilənin sonunda götürür. Nəticədə bu müddət ərzində şəxsin yaşına, cinsinə və anderraytinq tələblərinin normativlərinə uyğun olaraq onun ödəyəcəyi sığorta haqları üzərindən sığorta məbləği formalaşdırılır və bu məbləğ 21600 + 22 faiz işə götürən (4752) hesabına ödənilən sosial ayırma əlavə edilir və nəticədə 26352 manat edir. Üzərinə də investisiya gəliri əlavə olunur. Sığortalanan şəxs sağ qalarsa, bu məbləğ onun özünə, müddət ərzində dünyasını dəyişərsə, faydalanan şəxslərinə ödənilir”.
Ekspert qeyd edib ki, dövlət müəssisələrində vergi tutulmaları fərqlidir: “22 faiz işəgötürənin hesabına əməkdaşın pensiya kapitalına ödənilən vəsaiti var ki, sığorta hesabına böyük bir gəlirlik ortaya çıxarır. Təxmini gəlirlik 42-53 faiz arası dəyişir. Həyat sığortasının icbari növü var ki, bu məhsul korporativ məhsul hesab olunur. Azərbaycan ərazisində işləyən dövlət və özəl müəssisələr icbari şəkildə işçilərini bu növ üzrə icbari sığortalamalıdırlar. İş saatında bədbəxt hadisə baş verərsə, aldığı xəsarət üzrə tibbi xərcləri sığorta şirkəti ödəyir”.
Həyatın yaşam sığortasının artma səbəbi
PAŞA Həyat şirkətinin Satış departamentinin direktoru Tofiq Əliyev deyir ki, ötən ilin yanvar-iyul ayına nisbətən bu ilin eyni dövründə Azərbaycanda sığorta bazası təxminən 32 faiz artıb:
“Həyat sığortası 35, qeyri-həyat sığortası isə 28 faiz artıb. Səbəbi insanların maariflənməsi, sığorta şirkətlərinin yeni məhsullar təklif etməsi, insanların sığortaya qarşı artan inamıdır. Həyatın yaşam sığortasında insanların tək vəfat etməsi halında yox, yaşaması halında da sığorta ödənişi edilir. Azərbaycanda həyatın yaşam sığortasından investisiya aləti kimi istifadə edilir. Ona görə də bu növ sığortalılar üçün çox maraqlı və aktualdır”.
İlhamə Əbülfət
