Məktəb yaşında olan uşaqların valideynlərinə, müəllimlərinə və ya dayələrinə şikayətçi münasibət bəsləmələri ümumi problemdir…

Bu vəziyyət çox vaxt böyüklər üçün çətin ola bilər. Bəs niyə uşaqlar kiçik məsələlərdən belə şikayət etməyə ehtiyac duyurlar?

Hansı yaşda şikayət etmək vərdişi daha çox olur?

Uşaq demək istədiyini ifadə edə bilməməkdən şikayətlənirmi?

Şikayətçi davranışla necə davranmalı?

Bu sualları Türkiyənin Səhiyyə Elmləri Universitetindən Neyropsixoloq Merve Tuğçe Doğru cavablandırır.

Uşaqlar niyə şikayət edirlər?

Şikayət etmə vərdişinin təxminən 2 yaşından başladığını söyləyən Tuğçe Doğru məktəb dövründə dil bacarıqlarının inkişafı ilə şikayətlənmə tezliyinin artdığına diqqət çəkir. Düzdür, o, uşaqlarda bu davranışın mümkün səbəblərini belə sadalayır:

Sosial özünü sübut etmək:

Öz sosial mənliyini cəmiyyətə və ya şikayət etdikləri şəxsə sübut etmək cəhdi. Bu yolla uşaqlar özlərini yaxşı apardıqlarını və ya onlara qarşı haqsızlıq edildiyini göstərməyə çalışa bilərlər.

Diqqəti cəlb etmək:

Uşaqlar diqqət çəkmək üçün də şikayət edə bilərlər. Xüsusilə valideynlərindən və ya baxıcılarından kifayət qədər diqqət görmədiklərini hiss edən uşaqlar şikayət edərək diqqət çəkməyə çalışa bilərlər.

Özünü ifadə edə bilməmək:

Xüsusilə kiçik uşaqlar ehtiyaclarını ifadə edə bilməməkdən şikayət edə bilərlər. Ac, soyuq və ya yorğun olduqda bunu sözlə ifadə edə bilməyən uşaqlar şikayət edərək bu ehtiyaclarını ifadə etməyə çalışırlar.

Nəzarət hissi əldə etmək:

Bəzi uşaqlar nəzarət hissi əldə etmək üçün şikayət etməyi vasiyə hesab edə bilərlər. Hər şeyin öz istəklərinə uyğun olmasını istəyən uşaqlar istəkləri yerinə yetirilmədikdə şikayət edərək nəzarəti ələ keçirməyə çalışırlar.

Gərginlik:

Çətinlik və ya uğursuzluqla qarşılaşdıqda şikayət edərək hisslərini ifadə etməyə çalışa bilərlər.

Qəbul modeli:

Ətrafında böyüklərin şikayət etdiyini görən uşaqlar bu davranışı təqlid edə bilərlər.

“Şikayət edən uşağa məhəl qoyma!”

Tuğçe Doğru deyir ki, valideynlərin ən böyük səhvi görməməzlikdən gəlməkdir: “Hər şikayətlə uşaq problemi aradan qaldırmaq üçün çarə axtarmaq istəyir. Valideynlərin həll etmədiyi və ya görməməzlikdən gəldiyi vəziyyətlərdə təkbaşına həll yolu axtaran uşaqlar zorakılıq və təcavüz kimi döyüşkən davranışlar göstərə bilər”, – deyə o qeyd edir.

Bəs hirs, çox ağlama, əsəbilik kimi əlamətlərlə şikayət edən uşaqlara qarşı necə davranmalıyıq? Tuğçe Doğru belə vəziyyətlərdə ən yaxşı rəftarın müdaxilə etməkdənsə uşağın sakitləşməsini gözləmək olduğunu bildirir: “Sui-istifadə olmadığı müddətcə uşaq ağlayaraq, qışqıraraq şikayət edəndə müdaxilə etməməli, uşağın sakitləşməsini gözləməlisən. Uşaq sakitləşmədikcə bədənini, yəni qulaqlarını və gözlərini sizə doğruldacaq. Sakitləşən uşaqla şikayəti ilə bağlı danışmaq və problemin həlli yollarını tapmaqda uşağa dəstək olmaq lazımdır”, – deyə mütəxəssis qeyd edir.

Şikayətçi davranışla necə davranmalı?

Hər bir valideyn övladının problem həll etmə bacarığına malik özünə güvənən bir fərd olmasını istəyir. Yaxşı, buna necə nail ola bilərik? Bu nöqtədə Tuğçe Doğru balanslı, ardıcıl və sevgi dolu bir rəftarın vacibliyini vurğulayır: “Uşaqlar valideynlərinin güzgüləri kimidirlər. Siz necə ünsiyyət qursanız, uşağınız da ünsiyyət qurmağı öyrənəcək. Buna görə də uşağınızla açıq və dürüst ünsiyyət qurmağa və ona hörmətlə yanaşmağa çalışın. Bu, uşağınızın sağlam şəkildə ünsiyyət qurmasını və şikayət etməyə ehtiyac duymamasını təmin edəcək”, – deyə o, valideynlərə bənd-bənd aşağıdakı təklifləri verir.

Uşağa qulaq asın:

Uşağınız şikayət etdikdə, diqqətlə dinləyin və anlamağa çalışın. Onu mühakimə etmədən, tənqid etmədən hisslərini ifadə etsin və dincəlsin.

Problemi həll etməyə kömək edin:

Əgər uşağınızın şikayəti problemlə bağlıdırsa, ona problemi həll etməyə kömək edin. Ona seçimlər verin və birlikdə həll yolu tapmağa çalışın.

Müsbət davranışı təşviq edin:

Uşağınız şikayət etmədən ehtiyac və ya hissi ifadə etdikdə, onu tərifləyin və qiymətləndirin. Bu, ona müsbət ünsiyyətin vacibliyini öyrənməyə kömək edəcək.

Səbirli olun:

Uşaqların şikayət vərdişlərini dəyişməsi üçün vaxt lazım ola bilər. Səbirli olun və təslim olmayın.

Lazım gələrsə, peşəkar yardım alın:

Əgər uşağınızın şikayətçi davranışı çox sıxdırsa və ya gündəlik həyatına mənfi təsir edirsə, bir mütəxəssisdən kömək almaqdan çəkinməyin.

Qadir