Yeniyetməlik dövrü, uşaqlıqdan yetkinliyə keçid mərhələsidir. Bu dövrdə gənclər emosional, sosial və fiziki dəyişikliklər yaşayır. Bu dəyişikliklər bəzən aqressiv davranışların meydana gəlməsinə səbəb ola bilər. Aqressiya, yalnız fiziki zorakılıq deyil, həm də psixoloji və emosional stresin ifadəsi ola bilər. Gənclərin aqressiyasının arxasında duran səbəbləri anlamaq, onların ehtiyaclarını daha yaxşı qarşılamağa və dəstəkləməyə kömək edir.

1) Bioloji amillər

Yeniyetməlik dövründə hormonların səviyyəsi kəskin dəyişir. Testosteron və estrogen kimi hormonların artması, gənclərin duyğularını ifadə etmələrini çətinləşdirə bilər. Bu hormonlar, gənclərin daha impulsiv davranmalarına, tez hiddətlənmələrinə və emosional reaksiya vermələrinə səbəb olur. Məsələn, araşdırmalar göstərir ki, testosteron səviyyəsi yüksək olan gənclərdə aqressiv davranışlar daha çox müşahidə edilir.

2) Psixoloji amillər

Yeniyetmələrdə psixoloji problemlər, aqressiyanın yaranmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Stress, depressiya, anksiyete və özünə inamsızlıq kimi emosional çətinliklər, gənclərin aqressiv davranışlarına səbəb ola bilər. Bu dövrdə, gənclər öz şəxsiyyətlərini tapmağa çalışarkən, sosial təzyiqlər və məktəb mühitindəki gərginliklərlə üzləşirlər. Gənclərin bu hissləri ifadə etməyi öyrənmələri, aqressiyanın azaldılmasında mühimdir.

3) Sosial amillər

Yeniyetmələrin sosial mühiti, onların davranışlarını əhəmiyyətli dərəcədə formalaşdırır. Ailə, dost çevrəsi və məktəb, gənclərin sosial bacarıqlarını inkişaf etdirdiyi əsas mühitlərdir. Ailədəki münaqişələr, zorbalıq, və ya məktəbdəki sosial təzyiqlər, aqressiv davranışların ortaya çıxmasına səbəb ola bilər. Eyni zamanda, gənclərin dostlarının davranışları da onların aqressivliyini təsir edə bilər. Gənclər, bəzən qəbul olunmaq üçün dostlarından öyrəndikləri neqativ davranışlara meyl edə bilərlər.

4) Mədəni amillər

Cəmiyyətin mədəni normaları və mediada yayımlanan aqressiv məzmun, gənclərin aqressiv davranışlarını normallaşdırmağa səbəb ola bilər. Film, oyun və sosial mediada aqressiv davranışların təbliği, gənclərin bu cür davranışları qəbul etməsinə yol açır. Araşdırmalar göstərir ki, gənclər mediada gördükləri aqressiv davranışları daha sonra real həyatda tətbiq etməyə meyilli olurlar. Bu, onların davranışlarını formalaşdıran əhəmiyyətli bir amildir.

5) İnformasiya texnologiyaları və sosial media

Müasir dövrdə, sosial media və internet gənclərin həyatında böyük rol oynayır. Onlayn mühitdə qarşılaşdıqları zorakılıq, təhqir və neqativ məzmun, gənclərin aqressiv davranışlarını artırır. Sosial mediada tanınmağa çalışarkən, gənclər bəzən öz hisslərini ifadə etməyin yerinə aqressiv davranışları seçirlər. Eyni zamanda, sosial mediada baş verən zorbalıq halları, gənclərdə emosional çətinliklər yarada bilər.

Nəticə

Yeniyetmələrdə aqressiya, bioloji, psixoloji, sosial və mədəni amillərin mürəkkəb qarşılıqlı təsirinin nəticəsidir. Bu davranışın səbəblərini başa düşmək, gənclərin daha sağlam emosional və sosial inkişafını təmin etmək üçün vacibdir. Valideynlər, müəllimlər və cəmiyyət üzvləri, aqressiyanın azaldılması üçün müsbət mühit yaratmalı, gənclərə dəstək olmalı və onların hisslərini ifadə etməyə imkan tanımalıdırlar. Psixoloji dəstək proqramları, stress idarəetmə metodları və sosial bacarıqların inkişafı, yeniyetmələrin aqressiv davranışlarını azaltmaq üçün effektiv yollar arasında yer alır.

Bu rubrika çərçivəvəsindəki məqalələr “PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzi“nin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.

“PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi

📞+994 50 207 80 04

📍Ünvan: Bakı ş. Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığı