“Sümük şişi sümük içərisində hüceyrələrin anormal böyüməsidir. Bu böyümələr xoşxassəli və ya bədxassəli ola bilər. Xoşxassəli sümük şişləri çox vaxt həyat üçün təhlükə yaratmır və dərhal sümük şişinin müalicəsi tələb olunmur. Digər tərəfdən, bədxassəli sümük şişləri aqressiv ola bilər və bədənin digər hissələrinə yayıla bilər”.

Bu sözləri sümük şişləri ilə bağlı danışan MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi Nərminə Abbasova deyib. Həkim bildirib ki, şümük şişlərinin ümumi simptomlarına təsirlənmiş sümükdə ağrı, şişlik və qırıqlar daxildir. Onun sözlərinə görə, diaqnoz adətən görüntüləmə testlərini, biopsiyaları və bəzən qan testlərini əhatə edir:

“Sümük şişinin müalicəsində variantlar dəyişir. Şişin növündən və mərhələsindən asılı olaraq müalicəyə cərrahiyyə, radiasiya terapiyası, kemoterapi və ya hədəf terapiya daxil ola bilər.

Qeyd edim ki, sümük şişinin müalicəsinin erkən diaqnozu daha yaxşı nəticələr üçün vacibdir. Bir çox hallarda xoşxassəli sümük şişləri müşahidə ilə effektiv şəkildə idarə oluna bilər. Bədxassəli sümük şişləri isə şişin spesifik diaqnozu və mərhələsindən asılı olaraq tez-tez cərrahiyyə, kimyaterapiya, şüa terapiyası və ya məqsədyönlü terapiya kimi operativ və aqressiv müalicə tələb edir”.

Ailə həkimi bildirdi ki, sümük şişlərinin simptomları şişin növündən, yerindən və mərhələsindən asılı olaraq geniş şəkildə fərqlənə bilər:

“Bəzi sümük şişləri xoşxassəli ola bilər və yüngül və ya heç bir simptoma səbəb ola bilməz. Digərləri, xüsusilə də bədxassəli şişlər daha ağır və nəzərə çarpan əlamətlərə səbəb ola bilər.

Qeyd edim ki, sümük şişlərinin altı ümumi simptomu var. Bunlar Lokallaşdırılmış Ağrı, Şişkinlik və topaqlar, sınıqlar, Məhdud hərəkət diapazonu, Səbəbi olmayan çəki itkisi, Nevroloji simptomlardır. Lokallaşdırılmış Ağrı sümük şişlərinin ümumi simptomudur. Bu, gecə və fəaliyyətlə pisləşən dərin, ağrılı bir ağrı kimi təsvir edilə bilər. Ağrı adətən təsirlənmiş sümük və ya oynaqda lokallaşdırılır. Məsələn, ayağında sümük şişi olan bir adam bud və ya dizdə ağrı hiss edə bilər. Bu ağrı tez-tez mütərəqqi olur və istirahət və ya reseptsiz ağrı dərmanları ilə aradan qaldırılmır. Şişkinlik və topaqlarda isə sümük şişinin olması təsirə məruz qalan ərazidə şişkinliyə və palpasiya olunan topaqların və ya kütlələrin inkişafına səbəb ola bilər. Şiş ətrafdakı toxumaların iltihabına və şişməsinə səbəb ola bilər. Bu şişlik xüsusilə əzalarda və ya oynaqlarda nəzərə çarpır. Şiş səbəbiylə zəifləmiş sümüklər isə sınıqlara daha həssas ola bilər. Hətta kiçik xəsarətlər və ya adətən sınıqla nəticələnməyən fəaliyyətlər sümük qırılmasına səbəb ola bilər. Patoloji qırıqlar, travmadan daha çox zəifləmiş bir sümüyün səbəb olduğu qırıqlar, sümük şişinin erkən əlaməti ola bilər. Məhdud hərəkət diapazonuna gəlincə, oynaqlara və ya yaxınlıqdakı toxumalara təsir edən şişlər təsirlənmiş ərazidə hərəkət diapazonunun azalmasına səbəb ola bilər. Bu, sərtlik və oynağın sərbəst hərəkət etməsində çətinlik kimi özünü göstərə bilər. Məsələn, diz ekleminde sümük şişi diz hərəkətinin məhdudlaşdırılmasına səbəb ola bilər.

Sümük şişlərinin digər simptomlarından səbəbi olmayan çəki itkisi irəliləmiş və ya sürətlə böyüyən sümük şişlərində səbəbsiz çəki itkisi və yorğunluq ola bilər. Bu simptomlar tez-tez daha sonrakı mərhələyə keçən daha aqressiv bədxassəli xəstəliklərin göstəricisidir. Nevroloji simptomlarda – sümük şişinin onurğaya təsir etdiyi nadir hallarda, onurğa beyninə və ya sinirlərə təzyiq göstərə bilər. Bu, uyuşma, zəiflik, yaxud bağırsaq və ya sidik kisəsi funksiyasında dəyişikliklər kimi nevroloji simptomlarla nəticələnə bilər. Bu simptomlar daha çox xordoma və ya aqressiv onurğa şişlərində müşahidə olunur”.

Sümük şişinin müalicəsindən bəhs edən Nərminə xanım bildirdi ki, müalicə şişin növündən, yerindən, mərhələsindən və xəstənin ümumi sağlamlığından asılı olan mürəkkəb və multidisipliner prosesdir. Onun sözlərinə görə, müalicənin əsas məqsədi təsirlənmiş sümük və ətraf toxumaların funksiyasını və sabitliyini qoruyaraq şişi çıxarmaq və ya idarə etməkdir:

“Sümük şişləri üçün sümük şişinin müalicə variantlarının əsasları cərrahlıq, kemoterapi, hədəfli terapiyadır. Cərrahiyyə çox vaxt həm xoşxassəli, həm də bədxassəli sümük şişlərinin əsas müalicəsidir. Cərrahi yanaşma artroskopiya və ya küretaj kimi minimal invaziv üsullardan, əzaları qoruyan cərrahiyyə və ya amputasiya kimi daha geniş prosedurlara qədər dəyişə bilər. Əməliyyat seçimi şişin növü və yerindən asılıdır. Bəzi hallarda cərrah yalnız şişi çıxara bilər, digərlərində isə sümüyün bir hissəsini və ya bütün sümüyü çıxarmaq tələb oluna bilər. Əzaların funksiyasını və görünüşünü qorumaq üçün rekonstruksiya üsullarından istifadə edilə bilər. Kimyaterapiya isə xərçəng hüceyrələrini hədəf almaq və öldürmək üçün dərmanlardan istifadə edən sistemli bir müalicədir. Əsasən osteosarkoma, Ewing sarkoması və xondrosarkoma kimi bədxassəli sümük şişlərinin müalicəsində istifadə olunur. Kimyaterapiya şişi kiçiltmək üçün əməliyyatdan əvvəl qalan xərçəng hüceyrələrini öldürmək üçün əməliyyatdan sonra və ya cərrahi yolla çıxarıla bilməyən şişlər üçün sümük şişinin əsas müalicəsi kimi tətbiq oluna bilər.

Radiasiya terapiyası xərçəng hüceyrələrini hədəf almaq və məhv etmək üçün yüksək enerjili rentgen şüalarından və ya digər hissəciklərdən istifadə edir. O, tez-tez müəyyən sümük şişi dərmanları üçün istifadə olunur, xüsusən də əməliyyatın çətin ola biləcəyi onurğa, kəllə və ya çanaqda yerləşənlər. Radiasiya, həmçinin sümük şişinin daha əhatəli müalicəsi üçün cərrahiyyə və ya kemoterapi ilə birlikdə istifadə edilə bilər.

Hədəfli terapiya isə məqsədli müalicələr bəzi sümük şişi dərmanlarında mövcud olan molekulyar və ya genetik anormallıqları hədəf alan dərmanlardır. Bu müalicələr, xüsusilə nəhəng hüceyrəli şişlər və ya xordoma kimi şərtləri olan xəstələr üçün digər sümük şişi müalicələri ilə birlikdə istifadə edilə bilər”.

Nərminə xanım bildirdi ki, bəzi kiçik, yavaş böyüyən xoşxassəli sümük şişləri dərhal müalicə tələb etməyə bilər. Bu hallarda, yanaşma şişin böyüməsini izləmək üçün müntəzəm görüntüləmə tədqiqatları ilə yaxın monitorinqi əhatə edə bilər. Həkim deyir ki, sümük şişinin müalicəsinin seçimi müxtəlif amillərdən, o cümlədən şişin növündən, ölçüsündən, yerləşdiyi yerdən, yayılma dərəcəsindən və xəstənin ümumi sağlamlığından asılıdır:

“Sümük şişinin müalicəsi planları tez-tez ortopedik cərrahlar, onkoloqlar və radioloqlar da daxil olmaqla, səhiyyə mütəxəssislərinin multidisipliner qrupu tərəfindən hazırlanır. Sümük şişinin müalicəsi üçün ən uyğun müalicə strategiyasının müəyyən edilməsində vaxtında və dəqiq diaqnoz çox vacibdir. Xəstələr öz seçimlərini sağlamlıq xidməti komandası ilə müzakirə etməli və lazım gələrsə, onların qayğısına dair əsaslandırılmış qərarlar qəbul etmək üçün ikinci rəy almalıdırlar. Sümük şişlərinin müalicəsi xüsusiyyətlərinə, davranışına və xoş və ya bədxassəli olmasına görə bir neçə növə bölünə bilər. Sümük şişlərinin müxtəlif növlərini başa düşmək dəqiq diaqnoz və müvafiq müalicə üçün çox vacibdir”.