“Gencaile.az” saytı bugündən etibarən “Qəbul otağı” rubrikasını yenidən bərpa edir. Sözügedən rubrikada ölkənin tanınmış psixoloq və psixopedaqoqlarından biri, “Vəhdət” Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü, bir çox yerli, xarici və beunəlxalq təlim, seminar və konfransların iştirakçısı olan Sevda Əliyevanın müəllifi olduğu məqalələr dərc olunacaq.

Beləliklə, rubrikanın ilk yazısı yeniyetmələrin cinayət törətməsinin səbəbləri, cəmiyyətin təsiri və həll yolları haqqında olacaq.

Son illərdə gənclər arasında cinayət davranışlarının artması cəmiyyətin ciddi narahatlıq mənbəyi halına gəlib. Son 8-9 gündə 16-17 yaşlı yeniyetmələr tərəfindən çü Bakıda, biri Xaçmazda olmaqla ölkədə 4 bıçaqlanma hadisəsi baş verib ki, bu  da sözügedən tendensiyanın nə qədər ciddi olduğunu göstərir. Belə hadisələr, yalnız kriminal statistikaların artması deyil, eyni zamanda cəmiyyətin sosial və psixoloji sağlamlığına da mənfi təsir edir.

1) Sosial iqtisadi şərtlər

Yeniyetmələrin cinayət törətməsinin əsas səbəblərindən biri sosial-iqtisadi şərtlərdir. Ailələrdə maddi çətinliklər, işsizlik və aşağı gəlir səviyyəsi gənclərin cinayətə yönəlməsinə səbəb ola bilər. Maddi çətinliklər bəzən gəncləri asılılıq, çeteliyə, və ya cinayətkar fəaliyyətə sürükləyə bilir.

2)Ailə mühiti

Ailə, yeniyetmələrin inkişafında ən vacib təsir amillərindən biridir. Ailədəki münaqişələr, valideynlərin iş rejimi, həmçinin digər oxşar problemlər gənclərin psixoloji durumuna mənfi təsir edə bilər. Ailənin sağlam mühiti, gənclərə düzgün davranış modelləri təqdim edərək cinayət davranışlarının qarşısını ala bilər.

3) Psixoloji faktorlar

Yeniyetmə dövrü, emosional və psixoloji dəyişikliklərin baş verdiyi bir mərhələdir. Gənclər, öz kimliklərini tapmağa çalışarkən, bəzən uyğun davranış modellərini seçməkdə çətinlik çəkirlər. Stress, depressiya və ya sosial izolyasiya kimi psixoloji problemlər, gəncləri cinayətə meyilli edə bilər.

4) Cəmiyyətin təsiri

Cəmiyyətin normativləri və dəyərləri, gənclərin davranışlarını formalaşdırır. Sosial mediada və müasir mədəniyyətdə yayılan negativ davranışlar, gənclərin cinayətə meyilli olmasına səbəb ola bilər. Gənclər, bəzən dost çevrələrində qəbul edilən davranışları özlərinə uyğunlaşdıraraq cinayətkar fəaliyyətlərə cəlb oluna bilərlər.

5) Təhsil sistemi

Təhsil, gənclərin sosial davranışlarının formalaşmasında mühüm rol oynayır. Məktəblərdəki mühit, şagirdlərin bir-birinə qarşı münasibətləri, zorakılıq halları, və ya digər neqativ faktorlar gəncləri cinayətə yönəldə bilər. Məktəb mühitinin sağlam, dəstəkləyici olması, gənclərin doğru davranışlar seçməsinə kömək edə bilər.

Həll yolları

Yeniyetmələrin cinayət törətməsinin qarşısını almaq üçün müxtəlif strategiyalar tətbiq oluna bilər:

Sosial dəstək proqramları: Ailələrə, gənclərə və icmalara dəstək verən proqramların yaradılması, sosial-iqtisadi şərtlərin yaxşılaşmasına kömək edə bilər.

Psixoloji dəstək: Gənclərin psixoloji sağlamlığını gücləndirmək üçün psixoloji xidmətlərin artırılması və dəstək qruplarının yaradılması vacibdir.

Təhsil və maarifləndirmə: Məktəblərdə zorakılıq əleyhinə maarifləndirmə proqramlarının təşkili, gənclərin sosial davranışlarını müsbət istiqamətdə formalaşdırmağa kömək edə bilər.

Cəmiyyətin aktivliyi: İcma üzvlərinin birgə fəaliyyətləri, gənclərin müsbət fəaliyyətlərlə məşğul olmasına kömək edərək cinayət riskini azalda bilər.

Nəticə

Yeniyetmələrin cinayət törətməsi cəmiyyətin bir çox aspektlərinə təsir edən kompleks bir məsələdir. Bu problem yalnız hüquq-mühafizə orqanlarının deyil, həm də cəmiyyətin, ailələrin, və məktəblərin birgə səyləri ilə həll oluna bilər. Gənclərin cinayətə meyilli olmasının qarşısını almaq üçün sistematik yanaşma və davamlı dəstək təmin olunmalıdır. Yalnız belə bir yanaşma ilə biz gənclərimizin daha sağlam və müsbət bir gələcək qurmasına dəstək ola bilərik.

Sevda Əliyeva

Psixoloq, psixopedaqoq

“Vəhdət” Xeyriyyə Cəmiyyətinin üzvü