Müasir cəmiyyətlərdə münasibətlər və sədaqət anlayışları müxtəlif sosial və psixoloji amillərlə sıx bağlıdır. Son illərdə aparılan araşdırmalar göstərir ki, insanların peşə mövqeyi və sosial statusu onların münasibətlərinə, xüsusilə də nikahdankənar əlaqələrə olan münasibətinə ciddi təsir göstərir.
Kimlər daha çox xəyanət edir?
ABŞ-da aparılan Ümumi Sosial Sorğunun (GSS) nəticələrini təhlil edən tədqiqatçı Vendi Vanq maraqlı nüanslara diqqət çəkib. Məlum olub ki, yüksək rəhbər vəzifələrdə çalışan kişilər – yəni baş direktorlar, cərrahlar və digər yüksək məsuliyyətli vəzifə sahiblərinin təxminən 18%-i nikahdankənar münasibəti etiraf edib. Bu, onların gündəlik stresə məruz qalması, daha çox insanla ünsiyyətdə olması və özlərini cəmiyyətdə “əlçatmaz” hiss etməsi ilə izah oluna bilər.
Digər tərəfdən, 25–54 yaş aralığında olan, işsiz kişilər arasında bu göstərici daha da yüksəkdir – hər 1–5 nəfərdən biri belə bir münasibət yaşadığını bildirib. Psixoloqlar bunu belə izah edir: “İşsiz və ya maliyyə baxımından qadından asılı vəziyyətdə olan kişilər tez-tez özlərini gücsüz və natamam hiss edirlər. Bu hisslər özünəinamı sarsıdır və bəzi hallarda həmin şəxsləri başqa münasibətlərdə ‘təsdiq’ axtarmağa vadar edir.”
Qadınlar da xəyanət edirmi?
Sədaqət məsələsində qadınlar da bu tendensiyadan kənarda qalmayıb. Sorğu nəticələrinə əsasən, qadınların ümumilikdə 14%-i nikahdankənar münasibət yaşadığını etiraf edib. Ancaq maraqlıdır ki, bu rəqəm qadınların tutduğu vəzifəyə görə ciddi dəyişiklik göstərir. Aşağı prestijli işlərdə çalışan qadınlar arasında xəyanət faizi 21%-ə qədər yüksəlir, yüksək mövqelərdə olan qadınlar arasında isə bu göstərici cəmi 9% təşkil edir.
Bu fərq, qadınların iqtisadi və sosial müstəqilliyi ilə əlaqələndirilə bilər. Yüksək statuslu qadınlar özlərini daha çox dəyərli və müstəqil hiss etdiklərindən, münasibətlərdə də daha çox emosional sabitlik axtarırlar. Əksinə, sosial təzyiqlərə və həyat çətinliklərinə daha çox məruz qalan qadınlar, bəzən emosional dəstək və təsəlli axtarışı ilə nikahdankənar münasibətlərə yönələ bilirlər.
Tədqiqatlar göstərir ki, peşə və sosial status yalnız maddi rifaha deyil, həm də şəxsi münasibətlərin dinamikasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir. Kişilər və qadınlar üçün bu təsirin forması və dərəcəsi fərqli ola bilər. Sosial və iqtisadi sabitliyin, şəxsi dəyər hissinin və psixoloji rifahın münasibətlərə olan təsiri danılmazdır. Bu səbəbdən də sədaqət məsələlərini yalnız şəxsi seçim kimi deyil, həm də sosial və psixoloji şərtlərlə bağlı bir proses kimi qiymətləndirmək vacibdir.
