Qədim zamanlardan bu günədək qadın gözəlliyi müxtəlif dövrlərdə fərqli anlayışlarla qiymətləndirilib. Zaman keçdikcə dəyişən gözəllik standartları qadınların öz bədənlərinə, zahiri görünüşlərinə və şəxsi seçimlərinə münasibətini də ciddi şəkildə formalaşdırıb. Bu gün isə sual yaranır: qadınların gözəllik naminə göstərdikləri fədakarlıqlar onların öz azad iradəsinin məhsuludur, yoxsa cəmiyyətin təzyiqinin nəticəsidir?

Gözəllik – Fərdi seçim, yoxsa sosial mükəlləfiyyət?

Bəzi qadınlar üçün gözəl görünmək – şəxsi zövq, özünüifadə və məmnuniyyət mənbəyidir. Onlar bədənlərinə, üzlərinə və saçlarına qulluq etməyi sevgi və diqqət kimi qəbul edirlər. Bu yanaşma gözəlliyi bir azadlıq aktına çevirir – insanın özü üçün etdiyi seçimlər silsiləsi.

Lakin digər bir tərəfdən, media, reklamlar, sosial şəbəkələr və moda sənayesi qadınlara ideallaşdırılmış gözəllik standartlarını zorla təqdim edir. Müxtəlif cəmiyyətlərdə “ideal bədən”, “tökülməz saç”, “ləkəsiz dəri”, “düz burun” kimi anlayışlar formalaşdırılır və qadınlar bu qəliblərə uyğunlaşmaq üçün çox zaman fiziki, maddi və psixoloji fədakarlıqlara gedirlər. Bu halda gözəllik artıq azadlıq deyil, təzyiqə çevrilmiş bir öhdəlik olur.

Gözəllik uğrunda fədakarlıqlar nələrdir?

Estetik əməliyyatlar: Burun, dodaq, yanaq, bədən formasını dəyişdirən əməliyyatlar artıq normallaşmağa başlayıb. Bəzən bu əməliyyatlar sağlamlıq üçün riskli olsa da, qadınlar cəmiyyətin “gözəllik” tələbinə uyğunlaşmaq üçün bu addımı atırlar.

Kosmetik asılılıq: Günümüzdə qadınlar gündəlik makiyaj, dəriyə qulluq vasitələri və saç stilistlərinə ciddi vaxt və maliyyə sərf edirlər. Bu proses artıq təbii ehtiyacdan çıxaraq, sosial qəbula uyğunlaşma vasitəsinə çevrilir.

Pəhriz və bədən təzyiqləri: “Arıq bədən idealı” hələ də bir çox cəmiyyətlərdə qadınların qarşısına şərt kimi qoyulur. Bu isə qidalanma pozuntuları, sağlamlıq problemləri və psixoloji narahatlıqlara səbəb ola bilər.

Azadlıq harada bitir, təzyiq harada başlayır?

Əgər bir qadın gözəlliklə bağlı verdiyi qərarı öz istəyi və rahatlığı ilə verirsə, bu, onun şəxsi azadlığıdır. Lakin əgər bu qərar tənqid, qəbul olunmamaq, rəqabət və ya özünü bəyənməmək qorxusundan qaynaqlanırsa, burada artıq sosial təzyiqdən danışmaq olar.

Sosial media bu təzyiqin ən güclü vasitələrindən biridir. Məşhurların, fenomenlərin “filtrli” və “redaktə olunmuş” şəkilləri gənc qızlarda öz görünüşlərindən narazılıq hissi doğura bilir.

Feminizm və gözəllik standartlarına baxış

Feminizm qadınların yalnız gözəl görünmək üçün deyil, istədikləri kimi yaşamaq hüququna malik olduqlarını müdafiə edir. Gözəllik qadının dəyərini müəyyən etməməlidir. Bu baxımdan, qadının bədənini və zahiri görünüşünü dəyişdirməsi tənqid edilmir – amma bu qərarın kim tərəfindən, hansı səbəbdən verildiyi sorğulanır.

Gözəllik nə qədər şəxsi məsələ kimi görünsə də, əslində dərin ictimai və psixoloji təbəqələri olan bir anlayışdır. Qadınların gözəllik uğrunda etdikləri fədakarlıqlar onların güc və qərar vermə azadlığını da göstərə bilər, sosial təzyiqlərin güclü təsiri altında verdikləri qərarların nəticəsi də ola bilər.

Ən vacibi budur: hər qadın özünü olduğu kimi sevməyi, dəyərləndirməyi və cəmiyyətin yaratdığı sərt gözəllik qəliblərindən azad olmağı bacarmalıdır. Gözəllik — məcburiyyət deyil, seçim olmalıdır.

Hazırıadı: Məsudə Sultan