Köhnə binalar, şəhər və kənd mədəniyyətlərinin bir parçası, həmçinin tarixi irsimizin qorunub saxlanması üçün əhəmiyyətli elementlərdir. Bu binalar, keçmişin memarlıq üslublarını və dizaynını özündə daşımaqla yanaşı, müasir dövrün həyat tərzinə uyğunlaşmağa çalışan strukturlardır. Yaşayış üçün köhnə binaların həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri vardır. Bu məqalədə, köhnə binaların sakinlərə nə kimi üstünlüklər və çətinliklər təqdim etdiyini nəzərdən keçirəcəyik.
Köhnə binaların yaşayış üçün müsbət tərəfləri
1) Tarixi və estetik dəyər
Köhnə binalar, əksər hallarda, tarixi və memarlıq baxımından böyük əhəmiyyətə malik olur. Onlar keçmiş dövrlərin bədii üslublarını, şəhər inkişafının mərhələlərini və mədəniyyətin izlərini özündə daşıyır. Bu binalarda yaşayan insanlar, eyni zamanda tarixi bir mühitdə yaşama imkanı əldə edirlər.
Estetik cəhətdən də, köhnə binaların çoxu zəngin bəzək elementləri, ornamentlər və qədim memarlıq üslubları ilə diqqət çəkir. Məsələn, vitraj pəncərələr, dövrün klassik elementləri, hündür tavanlar və geniş otaqlar kimi xüsusiyyətlər müasir binalarda çox nadir hallarda görülür.
2) Geniş həyətlər və otaq həcmi
Köhnə yaşayış binalarında, xüsusilə 20-ci əsrin əvvəllərində tikilənlərdə, geniş otaqlar və hündür tavanlar tipikdir. Bu, müasir binalara nisbətən daha rahat bir yaşayış şəraiti təmin edir. Yüksək tavanlar və geniş pəncərələr, otaqlarda daha çox təbii işıq alır və havalandırma şəraiti daha yaxşı olur.
Bəzi köhnə binalarda geniş həyətlər və ya binanın ətrafında açıq sahələr də mövcuddur ki, bu da sakinlərə təbii mühitlə əlaqə qurma imkanı verir.
3) Yerləşmə üstünlükləri
Köhnə binalar adətən şəhərin mərkəzində və ya mərkəzinə yaxın ərazilərdə yerləşir. Bu da sakinlərə, həm iş yerinə, həm də mədəni və sosial obyektlərə daha yaxın olmaq imkanı təqdim edir. Şəhərin mərkəzində yaşamaq, nəqliyyat, ticarət və xidmət sahələrinə yaxın olmaq deməkdir.
4) Köklü və güclü cəmiyyətlər
Köhnə binalarda yaşayan insanlar tez-tez daha köklü və bağlı cəmiyyətlərdə yaşayırlar. Bu, həm sosial, həm də mədəni baxımdan faydalıdır. Belə cəmiyyətlərdə sakinlər bir-biri ilə tanış olur, sosial əlaqələr qurur və məhəllə həyatı daha yaxın olur.
Köhnə binaların yaşayış üçün mənfi tərəfləri
1) Texniki və struktur problemlər
Köhnə binalar zamanla struktur zəiflikləri və təmir problemləri ilə üzləşə bilər. Binaların yaşı və onların tikildiyi materialların keyfiyyəti, bəzi hallarda təhlükəsizlik məsələlərini gündəmə gətirir. Çatlamalar, su sızmaları, elektrik və qaz sistemlərinin köhnəlməsi kimi məsələlər köhnə binaların ən böyük mənfi cəhətlərindən biridir.
Bəzən, binaların təmiri və bərpası uzun və bahalı bir prosesə çevrilir, bu da sakinlər üçün əlavə çətinliklər yaradır.
2) İstilik və enerji itkisi
Köhnə binalarda müasir istilik və izolyasiya sistemləri olmaya bilər. Bu, qışda soyuq, yayda isə çox isti olmasına səbəb olur. Köhnə pəncərələr, qapılar və divarlar enerji sərfiyyatını artırır və binaların içində temperaturun tənzimlənməsini çətinləşdirir.
Bəzi hallarda, bu cür binaların təmir edilməməsi, istilik və enerji xərclərini artırır və sakinlərə əlavə maliyyə yükü yaradır.
3) Sanitar və infrastruktur problemləri
Köhnə binalarda su və kanalizasiya sistemləri, elektrik xətləri və digər infrastruktur çox vaxt müasir standartlara uyğun olmaya bilər. Bu, sakinlərə gündəlik həyatlarında ciddi çətinliklər yaradır. Qəza halları, sızıntılar və ya bəzən suyun kəsilməsi kimi məsələlər insanları narahat edə bilər.
Havalandırma və qızdırma sistemləri də köhnəlmiş ola bilər ki, bu da yaşam keyfiyyətini aşağı sala bilər.
4) Təhlükəsizlik məsələləri
Köhnə binalarda müasir təhlükəsizlik standartlarına uyğun olmayan sistemlər mövcud ola bilər. Məsələn, yanğın təhlükəsizliyi, evakuasiya yolları və ya qaz və elektrik sistemlərinin mühafizəsi bəzən kifayət qədər təhlükəsiz olmur. Bu da sakinlər üçün ciddi risklər yaradır.
5) Təmir və yenilənmə zərurəti
Köhnə binalarda çox zaman təmir və yenilənmə işləri tələb olunur. Bu, həm zaman alıcıdır, həm də əlavə xərclər doğurur. Çox vaxt bu binalar təmirə ehtiyacı olan yerlər olduğu üçün yaşamaq üçün rahatlıq təmin etmək çətinləşir. Bu, sakinlərə əlavə maliyyə yükü və narahatlıq gətirə bilər.
Köhnə binalar, həm estetik, həm də sosial baxımdan çoxsaylı üstünlüklərə sahib olsa da, onların yaşayış üçün bəzi mənfi cəhətləri də vardır. Tarixi və mədəni dəyər daşıyan bu binalarda yaşamaq, bəzi insanlar üçün cazibədar ola bilər, lakin texniki və struktur məsələlər, enerji səmərəliliyi və təhlükəsizlik kimi problemlər bu yaşamağı çətinləşdirə bilər. Köhnə binaların bərpası və müasir tələblərə uyğunlaşdırılması, həm sakinlər üçün daha yaxşı həyat şəraiti təmin edə bilər, həm də şəhər mədəniyyətinin qorunmasına kömək edər. Bu baxımdan, köhnə binaların yaşamaq üçün müsbət və mənfi tərəflərinin yaxşıca qiymətləndirilməsi vacibdir.
Tural Məmmədov
