Bu gün satışda mövsümündən asılı olmayaraq istənilən növ meyvə-tərəvəz tapmaq mümkündür. Ekspertlər bildirirlər ki, mövsümi olmayan belə məhsullar onkoloji, qaraciyər, ağciyər, ürək-damar xəstəliklərinə səbəb olur.
Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktor müavini Elmar Allahverdiyevin “Eskpress”ə bildirdiyinə görə, istixanada yetişən və satışa çıxarılan tərəvəzlər əsasən qeyri-mövsümdə satılır. Yəni soyuq aylarda açıq sahədə yetişdirilən tərəvəzlər Azərbaycanda əsasən iyun, iyul, avqust və sentyabr aylarında satışa çıxarılır. “Soyuq aylarda satışa çıxarılan açıq sahə tərəvəzləri, xüsusən, pomidor, xiyar, badımcan, bibər və s. açıq sahədə yetişdirilmir. Meyvələrə gəlincə, sitrus meyvələr istixanalarda yetişdirilir. Bu da bizdə elə də geniş yayılmayıb”.
Süni yolla yetişdirilən meyvə-tərəvəzlərin təbii yolla yetişdirilənlərdən fərqləndirilməsinə gəlincə, E.Allahverdiyev bunun bir neçə yolunun olduğunu deyib: “Parnikdə yetişən istənilən meyvə-tərəvəzin dad keyfiyyətləri aşağıdır. Xarici görünüşü əla olsa da, təbii yolla yetişdirilənlər kimi dadlı olmur. Digər tərəfdən, istixanalarda məhsulu bir qədər tez yığırlar ki, o uzaq məsafəyə daşınarkən tədricən öz-özünə yetişsin”.
Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Örtülü Sahə Laboratoriyasının müdiri, aqrar elmləri doktoru Əlisoltan Babayevin sözlərinə görə, istixana şəraitində tərəvəz və meyvələr düzgün becərilməyəndə insan orqanizminə ziyan vurur: “Bu da belə məhsulların tərkibində nitratların, toksik maddələrin miqdarının çoxalmasına, nəticədə insanların sağlamlığına zərər verməsinə gətirib çıxarır” deyən müsahibimiz əlavə edib ki, sahibkarlar təcrübəsizlikdən gübrələrdən yerli-yersiz istifadə edirlər. Xəstəliklərə, zərərvericilərə qarşı kimyəvi dərmanları dozasında, vaxtında verməyəndə torpaq da zəhərlənir, bitki də. Belə meyvə-tərəvəz insan orqanizminə ziyandır.
Ə.Babayev bildirir ki, mövsümə uyğun olmayan məhsulu xarici görnüşünə görə fərqləndirmək olmur: “Satışdakı mövsümə uyğun olmayan məhsullar, məsələn, alça, çiyələk ya xarici mənşəlidir, ya da istixana şəraitində yetişdirilib. Belə məhsul alarkən diqqətli olmaq lazımdır. Məhsulun keyfiyyətinə nəzarət edən müfəttişlər var, hansı ki, onlar nitrametr adlanan cihazla məhsulun tərkibindəki nitratların dozasını ölçürlər. Əgər doza zərərli həddə deyilsə, onun satışına icazə verilir”.
Həkim terapevt Hüseyn Mehdiyev deyir ki, parnikdə yetişdirilən meyvə-tərəvəzlər insan orqanizminə mənfi təsir göstərir: “Meyvələrin mövsümi yetişmə dövrləri var. Meyvələr təbii şəkildə yetişəndə orqanizm bunu daha yaxşı mənimsəyir. Həm də meyvə-tərəvəzləri süni yolla yetişdirmək üçün xüsusi süni şərait yaradılmalıdır. Bunun üçün də müxtəlif kimyəvi maddələrdən, hormonlardan istifadə olunur. Məhsulun saxlanıldığı şəraiti normallaşdırmaq üçün müəyyən üsullardan istifadə olunur. Bu səbəblərdən də parnik məhsulu insan orqanizminə mənfi təsir göstərir. Amma sözsüz ki, bu prosesə ciddi nəzarət olunsa, yəni məhsul orqanizmə mənfi təsir etməyəcək formada yetişdirilsə, zərəri olmaz”.
Mehdiyev qeyd edir ki, işbazlar kommersiya məqsədilə məhsul daha tez yetişməsi üçün ona müxtəlif kimyəvi maddələr vururlar: “Sözsüz ki, bu da orqanizmə çox böyük mənfi təsir göstərir. İnsan orqanizmində xəstəliklər yaradır. Onkoloji xəstəliklər, ürək-damar xəstəlikləri, ağciyər xəstəlikləri ildən ilə həddindən artıq çoxalıb. Xüsusən, son dövrdə elə ailə yoxdur ki, allergiyadan əziyyət çəkməsin. Bunlar hamısı yediyimiz həmin meyvələrin, qida məhsullarının nəticəsidir. Bədən kimyəvi maddələri qəbul edən kimi ona daxil olan yad cismə qarşı verdiyi reaksiya ən azından özünü allergik reaksiya ilə büruzə verir”.
Həmsöhbətimiz məsləhət görür ki, hər mövsümün özünə aid meyvəsini yemək daha məsləhətlidir: “Yəni vaxtından tez yetişmiş, mövsümi olmayan meyvələrin qəbulu insan orqanizminə, xüsusilə də, uşaqlara çox böyük mənfi təsir göstərir. Bu onların bütün orqanlarında, xüsusilə də, qara ciyərində, görmə qabiliyyətində mənfi izlərini buraxır. Mövsümi olmayan meyvə-tərəvəzlə qidalanma orqanizmin passiv zəhərlənməsidir. Bu da gələcəkdə həm ömürlərin qısalmasına, həm də uşaqların əksəriyyətinin allergiyalarla böyüməsinə səbəb olur. Mənfi təsirləri həddindən artıq çoxdur”.
Tibbi ekspert onu da əlavə edib ki, bir aya yetişən meyvə-tərəvəzlərin hamısı hormonlarla yetişdirilir: “Ona görə bu dövrdə onkoloji xəstəliklər kəskin artır. Orqanizmə daxil olan hormonlar bədəndə normadan artıq olanda bədənin ifraz etdiyi öz hormonlarının miqdarı bir qədər zəifləyir, çünki qanda var. Bu da geri dönməz müxtəlif proseslərə gətirib çıxarır”.
Aynurə MƏMMƏDOVA
