Uşaqların ilk dəfə ailədən kənar bir mühitə – bağçaya daxil olması həm onlar, həm də valideynlər üçün emosional və çətin bir keçid dövrü ola bilər. Bu mərhələ uşağın sosial bacarıqlarının formalaşmasında, müstəqil davranışların inkişafında və təlimə hazırlanmasında mühüm rol oynayır. Lakin adaptasiya dövrü düzgün istiqamətləndirilməzsə, bu, uşaqda psixoloji narahatlıqlara səbəb ola bilər. Bu səbəbdən valideynlərin və pedaqoqların uyğun yanaşması bu prosesi düzgün təşkil etməkdə yardımçı olacaqdır.
Adaptasiya prosesini düzgün qurmaq üçün uşağı əvvəlcədən emosional olaraq hazırlamaq mütləqdir. Bağçaya başlamadan əvvəl uşağa bağça haqqında məlumat vermək, orada oynayacağı, yeni dostlar tapacağı, maraqlı fəaliyyətlərdə iştirak edəcəyi barədə danışmaq vacibdir. Uşaqla bağça haqqında müsbət emosiyalar yaratmaq adaptasiya prosesinin təməlini təşkil edir.
Uşağın bağçaya başlamazdan öncə bir neçə dəfə valideyni ilə birlikdə bağçanı ziyarət etməsi, tərbiyəçilərlə tanış olması və mühitə vizual olaraq alışması onu daha rahat hiss etdirə bilər. Bu, yeni mühitin yad və qorxulu görünməsinin qarşısını alır.
İlk günlərdə uşağın bağçada qalma müddətini qısa tutmaq, zamanla bu müddəti artırmaq daha sağlam bir adaptasiya keçidi təmin edir. Uşaq özünü təhlükəsiz hiss etdikcə, bağçada qalma müddəti də artacaq.
Valideynin bu periodda sakit və müsbət davranışı önəmlidir. Uşaqlar valideynlərinin emosiyalarını çox güclü hiss edirlər. Əgər valideyn narahat və gərgindirsə, uşaq da bu narahatlığı hiss edəcək və bağçaya qarşı qorxu və etibarsızlıq hissi inkişaf edəcək. Valideynin özünü sakit, inamlı və güvən verici aparması çox önəmlidir.
Sevgi və güvən dolu mühit yaradılmalıdır. Belə ki,tərbiyəçilər uşağa fərdi diqqət göstərməli, onu sevgi ilə qarşılamalı və dinləməlidirlər. Uşaq özünü sevilən və qəbul olunan biri kimi hiss etdikdə, bağçaya daha tez alışacaq.
Evdən sevdiyi bir oyuncaq, yastıq və ya əşyanı bağçaya aparmaq uşağa psixoloji dəstək verir. Bu tanış əşya, yad mühitdə ona təhlükəsizlik hissi verə bilər.
Uşağın duyğularına empatiya göstərmək, anlayışla qarşılamaq, ona mənəvi dayaq olmaq xüsusilə bu dönəmdə önəmlidir. Uşaq ağladıqda, ayrılıq narahatlığı yaşadıqda, bu reaksiyaları normal qarşılamaq və onun hisslərini inkar etmədən dinləmək vacibdir. “Ağlama, böyüksən axı” deməkdənsə, “Səni başa düşürəm, ilk günlər çətin ola bilər, amma tezliklə alışacaqsan” kimi ifadələr daha təsirli olar.
Qeyd etdiklərimizdən məlum olduğu kimi, bağçaya adaptasiya dövrü hər uşaq üçün fərqlidir və səbirli, anlayışlı bir yanaşma tələb edir. Valideyn, tərbiyəçi və uşaq üçbucağında qurulan sağlam əlaqə uşağın bu keçid dövrünü rahat və təhlükəsiz şəkildə keçməsinə yardımçı olacaq.
Psixoloq Aysu Əliyeva
Yazı mənə çox dəyərli məlumatlar verdi, amma mənim üçün ən vacib hissə uşağın hisslərinə empatiya göstərmək idi. Bəzən uşağım bağçadan gələndə çox narahat olur, amma məncə, onun hisslərini normal qarşılamaq çox önəmlidir. Uşaqlar bu dönəmdə çox həssas olurlar və valideynlərin onları anlamağa çalışması uşağın daha sağlam bir şəkildə adaptasiya olmasına kömək edir. Müəllifə bir sualım var: Uşağın bağçada qalma müddətini qısa tutmağı məsləhət görürsünüz, amma bəzən uşaq daha uzun müddət qalmağa can atır. Bu halda, daha uzun müddət qalmasına icazə vermək düzgün olarmı, yoxsa tələsməməliyik?
Mənim balam çox həyəcanlı və sosial bir uşaqdır, amma bağçaya başladıqdan sonra bəzi narahatlıq əlamətləri göstərdi. İlk günlərində çox tək hiss edir və ağlayırdı. Müəllifin dediyi kimi, uşağın hisslərinə empatiya göstərmək çox vacibdir. Mən də çox vaxt onu sakitləşdirməyə çalışarkən, öz emosiyalarımın uşağımın üzərində necə təsir yaratdığını hiss edirəm. Bu yazıda “valideynin davranışı” ilə bağlı çox düzgün bir yanaşma var. Valideyn özünü necə idarə etməlidir? Mən çox narahat oluram və bu narahatlığı uşağımda hiss etdiyimdə nə etməliyəm?
Mənim oğlum hələ bağçaya başlamayıb, amma bu yazı bizə çox kömək edəcək. Əslində, uşaqların bağçaya adaptasiyası barədə çox narahatdım, çünki özümüz də bu prosesdən keçmişik və bəzən çox çətin olmuşdu. Yazıda qeyd edilən “sevgi və güvən dolu mühitin yaradılması” məsələsi həqiqətən çox önəmlidir. Məncə, valideynlər də öz emosiyalarına nəzarət etməlidirlər, amma bunu necə yaxşı edəcəyimiz barədə daha ətraflı məsləhətlər faydalı olardı. Çünki mən bəzən özümü çox narahat hiss edirəm və uşağımın bu narahatlığı hiss etməməsi üçün nə etməliyəm? Tərbiyəçilərlə də əməkdaşlıq çox önəmlidir, amma hər zaman uyğun yanaşma tapmaq çətin ola bilər.
Fikrimcə, bağçaya adaptasiya mərhələsi hər uşaq üçün fərqli cəhətlərə sahibdir. Mənim qızım bağçaya başladıqda, çox çətinlik çəkdi. Əslində, yazıda qeyd olunan təkliflərdən bəzilərini biz də istifadə etdik, məsələn, əvvəlcə bağçaya gedib, orada uşağımın mühitə alışmasına kömək etmək. Amma, məncə, uşaqların bağçadakı ilk günlərində valideynlərin yanında olması da çox vacibdir. Bir neçə gün uşağım ağladı, amma sonradan çox sürətli şəkildə alışdı. Düzdür, bu, tərbiyəçilərin yanaşmasına da bağlıdır, amma valideynin də təşviq etməsi çox önəmlidir. Müəllifə bir sualım var: Uşağın ilk zamanlarda bağçaya getmək istəməməsi ilə necə başa çıxmalı? Çünki bəzən uşaqlar, heç bir səbəb olmadan bağçaya getməkdən imtina edirlər.
Uşağım bağçaya başladıqda, bir neçə gün ərzində çox qəribə reaksiya verdi — həm kədərli idi, həm də çox qapalı görünürdü. Mən bu barədə çox narahat oldum. Yazıda qeyd edildiyi kimi, uşağa bağça haqqında müsbət emosiyalar yaratmaq vacibdir, amma bəzən uşaqların dəyişən mühitə necə reaksiya verəcəyini bilmək çətindir. Məncə, bağçanın ilk günlərində valideynlərin daha çox dəstək göstərməsi vacibdir. Hətta yazıda qeyd olunan “öz əşyalarını aparmaq” məsləhətini çox faydalı hesab edirəm, amma bəzən uşaqlar yeni mühitə getdikdə, bu əşyalar da onları rahatlatmaya bilər. Uşaqların bu çətin anları necə daha yaxşı idarə edə bilərik?
Yazını oxuyanda əslində çox sevindim, çünki oğlum hələ bağçaya başlamayıb və bu yazı mənə bir növ hazırlıq və yol göstərmə oldu. Bağçaya başlamazdan əvvəl uşağa bu barədə danışmaq və müsbət emosiyalar yaratmaq çox vacibdir. Bunu bir neçə ay əvvəl etməyə başladıq və indi artıq oğlum bağçaya gedib-getməmək barədə daha pozitiv düşünür. Amma, bir sualım var: Bəzən uşaqların bağçadakı fəaliyyətləri ilə əlaqədar müəyyən narahatlıqlar olur. Məsələn, oğlum bəzən çox yorulduğunu və ya bəzi fəaliyyətlərdən qaçdığını deyir. Bu cür hallarda necə davranmalıyıq ki, uşağın fiziki və emosional sağlığı qorunsun?
Mənim oğlumun bağçaya başlaması bir az çətin oldu və ilk günlərdə çox ağladı. Amma yazıda verilən təklifləri nəzərə alaraq, hər gün ona bağçanın yaxşı tərəflərini izah edərək, narahatlığını azaltmağa çalışdım. Uşağın sevdiyi əşyaları ilə gedməsi fikri çox yaxşıdır və biz bunu tətbiq etdik. Amma bəzən uşaqların üzləşdiyi çətinliklər yalnız evdə yox, bağçanın özündə də baş verir. Məncə, yazıda tərbiyəçilərlə əlaqə məsələsi önəmlidir. Onlar necə kömək edə bilər? Bəzən uşaqlar müəyyən sosial və ya emosional problemlər yaşayırlar, bu zaman tərbiyəçilərdən necə dəstək almalıyıq?
. Əslində, uşağım bağçaya başladıqdan sonra çox əziyyət çəkdi və mən də narahat oldum. Yazıda qeyd olunan emosional hazırlıq məsələsi mənim üçün çox əhəmiyyətlidir. Mən bağçaya başlamazdan əvvəl uşağım ilə çox söhbət etmişdim və ona yeni dostlar tapacağını və orada əylənəcəyini söyləmişdim, amma hələ də narahatlıqlarımız vardı. Bəzən uşaq ağladıqda, özümüzü də çaşqın hiss edirik və nə edəcəyimizi bilməyirik. Müəllifin dediyi kimi, uşağın hisslərini anlamalıyıq, amma bəzən bu, çox çətin olur. Biz necə daha yaxşı psixoloji hazırlıq görə bilərik ki, həm biz, həm də uşağımız bu prosesi asanlıqla keçə bilək?
Uşağın bağçaya başlaması prosesi mənim üçün hələ də çox narahatlıq doğurur. Uşağım bu yaxınlarda bağçaya başlayıb və çox çətin bir dövr keçirdi. Bir tərəfdən yazıda uşağın sosial bacarıqlarının inkişafı, müstəqil davranışların formalaşması önəmlidir, amma bu, heç də asan olmur. Çox narahat oldum və uşağımın kədərlənməsini görəndə özümü çaşqın hiss edirdim. Valideynlər bu çətin anlarda necə özlərini idarə etməli? Çünki bəzi zamanlar mənim də emosiyalarım çox yüksək olur və onu sakitləşdirməkdə çətinlik çəkirəm. Bəlkə, valideynlər üçün də praktiki təlimatlar olsa yaxşı olardı.
Mənim iki uşağım var və hər ikisinin bağçaya başlaması fərqli təcrübələr oldu. Böyük oğlum bağçaya tez alışdı, amma kiçik qızım bir neçə ay ərzində çox çətinlik çəkdi. Məncə, yazıda qeyd edilən ‘bağçaya əvvəlcədən hazırlıq’ çox vacibdir. Ancaq bəzən uşaqlar çox da yaxşı hazır olmurlar. Bu yazıda tərbiyəçilərin uşağa fərdi yanaşması məsələsi diqqətimi çəkdi. Düşünürəm ki, müəllimlərin və tərbiyəçilərin də valideynlərə qarşı empatiya göstərməsi vacibdir. Bəzən bağça əşyaları, rənglər və hətta səslər belə uşaq üçün çox qorxulu ola bilər. Tərbiyəçilər bu mərhələdə nə etməli və valideynlərlə necə əməkdaşlıq etməlidir?