Deviant davranış, cəmiyyətin qəbul etdiyi sosial, əxlaqi və hüquqi normalardan kənara çıxan hərəkətlər və ya davranışlar kimi müəyyən edilir. Bu cür davranışlar, cəmiyyətin ümumi qaydalarına və dəyərlərinə zidd olaraq qəbul edilir və müxtəlif formalarda özünü göstərə bilər.

Deviant davranışın növləri

Deviant davranışın müxtəlif növləri mövcuddur və bunlar əsasən aşağıdakı kimi təsnif edilir:

1) Cinayətkarlıq: Cəmiyyətin hüquqi normalarını pozan hərəkətlər, məsələn, oğurluq, vandalizm və digər qanunazidd əməllər.

2) Alkoqolizm və narkomaniya: Spirtli içkilərin və narkotik maddələrin həddindən artıq istifadəsi, şəxsin sağlamlığına və sosial həyatına mənfi təsir göstərir.

3) Fahişəlik: Cəmiyyətin əxlaqi normalarına zidd olaraq cinsi xidmətlərin təklif edilməsi.

4) İntihar: Şəxsin öz həyatına qəsd etməsi, cəmiyyətin həyatın dəyəri ilə bağlı normativlərinə ziddir.

5) Subkultural davranışlar: Müəyyən subkultural qruplara aid olan və cəmiyyətin ümumi dəyərlərinə zidd davranışlar, məsələn, ekstremal idman növləri və ya qeyri-ənənəvi geyim tərzləri.

Deviant davranışın səbəbləri

Deviant davranışın yaranma səbəbləri müxtəlifdir və fərqli tədqiqatçılar bu mövzuda müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürmüşlər:

– Bioloji faktorlar: Bəzi tədqiqatçılar deviant davranışın genetik və ya fizioloji amillərlə əlaqəli olduğunu irəli sürürlər.

– Psixoloji faktorlar: Şəxsin psixoloji vəziyyəti, məsələn, stress, depressiya və ya digər psixi pozuntular deviant davranışa səbəb ola bilər.

– Sosial faktorlar: Ailə mühiti, dost qrupu, təhsil səviyyəsi və iqtisadi vəziyyət kimi sosial amillər də deviant davranışın inkişafında rol oynaya bilər.

– Mədəni faktorlar: Müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli davranış normaları mövcuddur və bir mədəniyyətdə normal sayılan davranış, digərində deviant kimi qəbul edilə bilər.

Deviant davranışın qarşısının qlınması

Deviant davranışın qarşısının alınması üçün müxtəlif strategiyalar tətbiq olunur:

– Maarifləndirmə: İnsanları deviant davranışın mənfi nəticələri haqqında məlumatlandırmaq və düzgün davranış modellərini təşviq etmək.

– Sosial dəstək: Ailə, dostlar və cəmiyyət tərəfindən dəstək göstərərək, şəxslərin deviant davranışlara meyl etməsinin qarşısını almaq.

– Hüquqi tənzimləmələr: Qanunlar vasitəsilə deviant davranışları nəzarət altında saxlamaq və cəzalandırmaq.

– Psixoloji yardım: Psixoloji problemləri olan şəxslərə peşəkar yardım göstərərək, onların deviant davranışlara meyl etməsinin qarşısını almaq.

Deviant davranışın öyrənilməsi və başa düşülməsi, cəmiyyətin sağlam və harmonik inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu mövzuda daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün aşağıdakı mənbələrə müraciət edə bilərsiniz:

– “Deviant davranış: nümunələri. Yeniyetmələrin deviant davranışı: səbəbləri, formaları, qarşısının alınması”

– “Deviant davranış növləri”

– “Deviant davranış anlayışı. Deviant davranışın səbəbləri”

– “Deviant davranış və onun elmi izahına fərqli yanaşmalar”

Sevinc Məmmədova

Həkim-EMDR -terapevti

“Rebrain Academy”nin əməkdaşı