Sosial media bu gün gənclərin həyatının ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. Artıq hər kəs günün böyük hissəsini telefonda keçirir, sosial şəbəkələrdə paylaşım edir, xəbərləri oxuyur, başqalarının həyatını izləyir. Bu, bir tərəfdən informasiya almaq və ünsiyyət qurmaq üçün çox böyük imkanlar yaradır, amma digər tərəfdən, sosial media psixologiyaya ciddi təsirlər göstərir və gənclərin düşüncə tərzinə, özünüdərk etməsinə, hətta emosional vəziyyətinə mənfi təsir edə bilər.
Sosial mediada hər şey mükəmməl görünür. Hər kəs ən yaxşı anlarını paylaşır: gözəl yerlərə gedir, uğurlar qazanır, xoşbəxt görünür. Amma reallıq həmişə belə deyil. Gənclər isə bu paylaşımları görərək düşünürlər ki, onların həyatı kifayət qədər maraqlı və uğurlu deyil. “Mən niyə bu qədər uğurlu deyiləm?”, “Mən niyə belə görünmürəm?”, “Mən niyə bu qədər səyahət etmirəm?” kimi suallar insanı daim narahat etməyə başlayır. Bu isə özgüvən problemlərinə, depressiya və stresə səbəb ola bilər.
Bir də məşhurların və influencerlərin yaratdığı süni standartlar var. Filtrlər, montaj olunmuş fotolar, süni həyat tərzi insanlara elə gəlir ki, onlar da belə görünməli və yaşamalıdır. Halbuki, bu bir illüziyadır. Real həyatda hər kəsin çətinlikləri, problemləri, yorğun günləri var, amma sosial mediada bu hissə göstərilmir.
Bir çox gənc sosial mediaya bağlı vəziyyətdədir. Telefon yanlarında olmayanda narahat olurlar, bildiriş gəlmədikdə belə özləri girib nəsə yenilik olub-olmadığını yoxlayırlar. Beyin buna o qədər öyrəşir ki, bir anlıq belə boşluq yarananda insan darıxır və dərhal telefona əl atır. Bu isə diqqət dağınıqlığına, hətta real həyatda ünsiyyət problemlərinə səbəb olur.
Sosial mediada anonimlik olduğuna görə insanlar daha rahat neqativ fikirlər bildirirlər. Təəssüf ki, gənclər arasında kiber zorakılıq da çox yayılıb. Təhqirlər, xoşagəlməz şərhlər, qruplardan kənarda saxlanılma kimi hallar psixoloji travmalar yarada bilər. Bir çox gənc bu cür vəziyyətlərə dözə bilmir və özünü daha da dəyərsiz hiss etməyə başlayır.
Sosial media insanın psixologiyasını idarə etməməlidir, əksinə, biz onu düzgün idarə etməyi bacarmalıyıq. Bunun üçün bir neçə vacib məqam var:
- Sosial medianı real həyatla müqayisə etmə – Orada gördüyün hər şey həqiqət deyil. İnsanlar yalnız yaxşı tərəflərini göstərir.
- Telefonu idarə et, onun sənə nəzarət etməsinə icazə vermə – Gün ərzində müəyyən saatları sosial mediayaya ayır və bundan artıq istifadə etməməyə çalış.
- Özünə qayğı göstər – Sosial mediadan uzaqlaşıb real həyatına fokuslan. Dostlarınla vaxt keçir, kitab oxu, idman et.
- Neqativ rəylərə fikir vermə – Sosial mediada hər deyilənə inanmaq lazım deyil. Səni tanımayan insanların fikri sənin dəyərini müəyyən etmir.
- Real ünsiyyətə üstünlük ver – Göz təması, jestlər, səslə ünsiyyət sosial mediada yazışmadan daha təsirlidir. Həqiqi dostluqlar virtual dünyadan daha dəyərlidir.
Sonda isə əsas məsələ odur ki, sosial media sənə təsir etməməlidir, sən onu düzgün istifadə etməyi bacarmalısan. Əgər balansı qoruya bilsən, sosial media həm faydalı, həm də təhlükəsiz ola bilər.
Psixoloq Aydan Məmmədova
Yazınız çox yaxşıdır, amma bir şey diqqətimi çəkdi. Bu qədər böyük sosial media istifadəçisi olan gənclər üçün bu cür məsləhətləri necə daha təsirli şəkildə çatdırmaq olar? Çünki insanlar, xüsusilə də gənclər, sosial mediaya çox bağlı olduqları halda, onları bu dəyərləri qəbul etməyə necə inandırmaq olar? Məncə, sosial media ilə bağlı təhsil və maarifləndirmə çox vacibdir.
Sosial medianın psixologiyamıza təsirindən bəhs etdiyiniz hissə mənim üçün çox aktualdır. Mən də bəzən sosial mediada özümü pis hiss edirəm, çünki çox vaxt insanlar yalnız mükəmməl anlarını paylaşır və bu, bizə öz həyatımızı bəyənməmə hissi yaradır. Yazını oxuyanda düşündüm ki, bəlkə də sosial mediadan bir müddət uzaqlaşmaq faydalı olardı. Təşəkkürlər, çox düzgün mövzuya toxunmusunuz
Çox gözəl yazıdır, amma bir məsələni vurğulamaq istərdim. Sosial mediada yalnız yaxşı şeylər göstərilir desək də, bəzən insanlar həqiqətən də bu platformalar vasitəsilə başqalarına kömək edə və bir çox mühüm mövzuda məlumat verə bilirlər. Məsələn, səhiyyə və təhsil sahəsindəki maarifləndirmə üçün bu çox yaxşı bir vasitə ola bilər. Sosial media tamamilə pis deyil, amma düzgün istifadə edilməlidir.
Bəli, çox doğru. Mənim üçün də sosial media əvvəlki kimi əyləncə və ünsiyyət üçün istifadə edilirdi, amma zamanla artıq mənim diqqətimi dağılmağa başladığını hiss etməyə başladım. Bu yazını oxuduqdan sonra sosial mediadan istifadəyə yanaşmağım dəyişəcək. Telefonu idarə etmək və real həyatda daha çox vaxt keçirmək çox vacibdir!
Sosial media məsələsini çox düzgün vurğulamısınız, amma mənim fikrimcə, bu məsələyə sadəcə psixoloji baxımdan yanaşmaq da yetərli deyil. Həm də sosial medianın təsiri çox vaxt gənclərin həyat şəraitinə bağlıdır. Məsələn, işsiz və ya şəxsi problemləri olan bir gəncin sosial mediada müsbət nəticələr görməsi çətindir. Belə hallarda, sosial media daha çox mənfi təsir göstərir. Gələcəkdə bununla bağlı daha geniş bir yazı da faydalı ola bilər.
Sosial mediaya verdiyiniz tənqidlər doğrudur, amma mənim fikrimcə, sosial medianın daha çox müsbət tərəflərini görmək lazımdır. Həqiqətən, bəzən gənclər özlərini başqaları ilə müqayisə edirlər, amma sosial media bəzən insana öz istedadlarını nümayiş etdirməyə də imkan verir. Məsələn, məni çox sevindirdi ki, tanımadığım insanlar mənim paylaşımlarımı bəyəndilər və mənim özümü daha çox inkişaf etdirməyimə səbəb oldu. Bu tərəfi də unutmamaq lazımdır.
Yazınız çox düzgün yanaşmadır. Mən də sosial media istifadəçisi olaraq, son vaxtlar özümün daha az paylaşım etməyə başladığımı və daha çox özümə vaxt ayırdığımı görürəm. Bəzi gənclərin özlərini başqaları ilə müqayisə etməsi çox yaygındır, amma məncə əsas məsələ başqalarının həyatına özenmək deyil, öz yolumuzu tapmaqdır.