Yağlı qaraciyər xəstəliyi, müasir dövrdə geniş yayılmış və çox zaman simptomsuz keçən sağlamlıq problemidir. Tibbi dildə “steatoz” adlanan bu vəziyyət qara ciyər hüceyrələrində artıq yağ yığılması ilə xarakterizə olunur. Uzun müddət davam etdikdə bu xəstəlik qaraciyər funksiyalarına zərər verə və ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər.

Yağlı qaraciyər xəstəliyi nədir?

Yağlı qaraciyər xəstəliyi, qara ciyər hüceyrələrində yağın toplanması ilə yaranır. Bu hal, əsasən, piylənmə, şəkərli diabet, insulinə qarşı müqavimət və alkoqol istifadəsi ilə əlaqələndirilir. Steatoz uzun müddət müalicə olunmazsa, iltihab, fibroz və hətta sirroz kimi ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Steatozun növləri

Yağlı qaraciyər xəstəliyinin iki əsas növü vardır:

1) Alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi (AFLD)

Səbəb: Həddindən artıq alkoqol istifadəsi

Gedişat: Yağlanma → İltihab → Sirroz

2) Alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyi (NAFLD)

Səbəb: Piylənmə, yüksək xolesterin, metabolik sindrom

Xüsusilə risk altındadırlar: İnsulin müqaviməti olanlar, tip 2 diabet xəstələri

NAFLD bəzi hallarda alkoqolsuz steatohepatit (NASH) mərhələsinə keçir – bu vəziyyətdə qaraciyərdə həm yağlanma, həm də iltihab müşahidə olunur.

Əlamətləri nələrdir?

Steatoz çox zaman əlamətsiz keçsə də, bəzi xəstələrdə aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər:

Sağ qabırğaaltı nahiyədə ağırlıq və ya ağrı

Ümumi halsızlıq və yorğunluq

İştahsızlıq

Qarında şişkinlik hissi

Xəstəlik ağırlaşdıqda isə sarılıq, assit (qarında su yığılması) və qaraciyər funksiyasının pozulması kimi ciddi əlamətlər yarana bilər.

Diaqnostika necə aparılır?

Yağlı qaraciyərin aşkarlanması üçün aşağıdakı müayinələr aparılır:

Qan analizləri: ALT, AST kimi qaraciyər fermentlərinin səviyyəsi yoxlanılır.

Ultrasəs müayinəsi (USM): Qaraciyərdə yağlanmanı vizual şəkildə göstərir.

Qaraciyər biopsiyası: Diaqnozu və xəstəliyin mərhələsini dəqiqləşdirmək üçün aparılır.

Müalicə üsulları

Hazırda yağlı qaraciyər xəstəliyinə qarşı spesifik dərman müalicəsi yoxdur. Əsas yanaşma həyat tərzinin dəyişdirilməsinə əsaslanır:

✅ Bədən çəkisinin azaldılması

Artıq çəkinin 5-10% azaldılması qaraciyər yağlanmasını xeyli azalda bilər.

✅ Sağlam və balanslı qidalanma

Yağsız, təbii qidalar; şəkərli və işlənmiş məhsullardan uzaq durmaq tövsiyə olunur.

✅ Müntəzəm fiziki aktivlik

Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikli fiziki fəaliyyət faydalıdır.

✅ Alkoqol və qaraciyərə zərərli dərmanlardan uzaq durmaq

✅ Müntəzəm tibbi nəzarət

Xəstəlik irəliləmədən əvvəl həkimə müraciət etmək mühümdür.

Profilaktik tədbirlər

Yağlı qaraciyər xəstəliyindən qorunmaq üçün aşağıdakı sadə, lakin effektiv tədbirləri həyata keçirmək tövsiyə olunur:

Normal bədən çəkisini qorumaq

Balanslı və təbii qidalanmaq

Şəkər və karbohidrat qəbulunu azaltmaq

Mütəmadi idmanla məşğul olmaq

İllik tibbi müayinələrdən keçmək

Yağlı qaraciyər xəstəliyi – müasir həyat tərzi və qidalanma vərdişləri ilə sıx bağlı olan yayğın bir sağlamlıq problemidir. Erkən diaqnoz və düzgün yanaşma ilə bu xəstəliyin qarşısını almaq və onun fəsadlarından qorunmaq mümkündür. Sağlam həyat tərzi isə ən effektiv müalicə və profilaktikadır.

Nərminə Abbasova

MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi

(Həkimlə əlaqə saxlamaq istəyənlər Əhməd Rəcəbli 207-də yerləşən MayoMed klinikasına müraciət edə (TEL: (012) 464 86 93; 464 86 94; 464 86 95) və ya  (051) 866 02 20; (051) 567 66 96 mobil nömrələri ilə birbaşa Nərminə Abbasova ilə əlaqə saxlaya bilərlər.)