Hər bir uşağın tərbiyəsində, istər ata, istərsə də ana tərəfindən tətbiq edilən nizam-intizamın böyük önəmi var. Ailənin daxili həyatı, müəyyən bir sistemə və prinsipə əsaslanarsa, uşaqlar daha düzgün tərbiyə oluna bilər. Lakin, bu nizam-intizamın yeri və zamanı düzgün seçilmədikdə, tətbiq edilən qaydalar heç də uşaqların inkişafına müsbət təsir göstərməyəcək, əksinə, onlara ziyan vura bilər.
Valideynlərin ən çox yol verdiyi səhvlərdən biri də, ailədə yaşanan gündəlik stressin uşaqlara əks etdirilməsidir. Bir çox hallarda, ata və ana stressli olduqları zaman uşaqları ilə ünsiyyətdə sağlam düşünə bilmirlər və birbaşa sərt reaksiyalar verirlər. Bu, uşağın üzərinə lazımsız təzyiqin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də, ata və analar emosional vəziyyətlərini idarə edə bilmədikdə, məsələlərə müdaxilə etməməli, yaxud sərt xəbərdarlıqlar etməməlidirlər. Belə bir halda ən düzgün yanaşma, stressli vəziyyətin keçməsini gözləmək və sonra məsələyə soyuqqanlı yanaşmaqdır.
Valideynlərin çox vaxt səhv etdiyi bir digər məqam, mövcud bir problemə dərhal reaksiya verməkdir. Bu zaman uşaqlar da öz növbələrində təbii olaraq qarşı reaksiya verirlər. Bu da çox zaman valideynin istəyinə əks nəticə verir. Uşaqlar dərhal cavab verməyi gözlədikləri zaman, onlar valideynin reaksiyasına emosional olaraq müqavimət göstərirlər. Ancaq problemi düzgün zamanlama ilə və müsbət bir şəkildə həll etmək, uşağın daha açıq fikirli olmasına və problemləri təkrarlamamağa çalışmasına səbəb olar. Həmçinin, əgər valideyn bir problemi dərhal gündəmə gətirərsə, bu, uşağın özünü müdafiə etməyə çalışmasına və nəticədə problemi həll etmək əvəzinə, daha çox qarşıdurma yaranmasına yol açar.
Digər bir vacib məsələ isə, uşaqlarla danışarkən mövcud problemi təkrarlamaqdan və keçmişdə baş vermiş digər problemləri gündəmə gətirməkdən qaçınmaqdır. Bəzən, uşaqla söhbət edərkən, artıq keçmişdəki səhvləri müzakirə etmək və onları “üzə çıxarmaq” cəhdləri olur. Lakin bu, problemi həll etməyə kömək etmir, əksinə, uşağın özünü müdafiə etməsinə və daha da bağlanmasına səbəb olur. Bu, uşağa zərərli bir təsir edə bilər, çünki belə vəziyyətlərdə onlar daha çox özləri ilə bağlı tənqidlərə məruz qalır və hətta özlərini pis hiss edə bilərlər. Bu isə, uzun müddət bərpası mümkün olmayan mənfi nəticələrə səbəb ola bilər.
Yüksək emosional vəziyyətlərdə olan valideynlər, çox vaxt uşaqlarına layiq olmayan mənfi ləqəblər və ifadələr işlədirlər. Bu ləqəblər, uşağın psixologiyasını təsir edir və uzun müddət onun yaddaşında qalır. Bir çox uşaq, vaxt keçdikcə onlara verilən mənfi ləqəblərdəki xüsusiyyətləri özlərində tapmağa başlayır və bu, özünə inamsızlıq və ya pis vərdişlərə yol açır. Buna görə də, valideynlər öz emosiyalarını idarə etməli və uşaqlarına qarşı hər zaman mehriban, anlayışlı və düzgün yanaşmalıdırlar. Onlara verilən mənfi etiketlər, uşağın gələcək inkişafında ciddi maneələr yarada bilər.
Son olaraq, stresli vəziyyətlərdə uşaqlarla ünsiyyət zamanı diqqət edilməli ən mühüm məqam, onları heç vaxt aşağılamamaqdır. Bu cür hallardan uzaq duraraq, uşağa sevgi və dəstək göstərmək, onların düzgün inkişafı və özünə inam yaratmaq üçün ən yaxşı yoldur. Uşaqlar özlərini valideynləri ilə qarşılıqlı dialoqda sülh və anlayış içində hiss etdikdə, daha sağlam və məsuliyyətli şəxsiyyətlər kimi böyüyəcəklər. Həmçinin, valideynlər də uşaqlarına qarşı düzgün yanaşmanın və doğru tərbiyənin nə qədər vacib olduğunu dərk etməlidirlər.
Bu rubrika çərçivəvəsindəki məqalələr “PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi“nin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.
“PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzi
📞+994 50 207 80 04
📍Ünvan: Bakı ş. Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığı
Ailə içindəki stressin uşaqlar üzərindəki təsiri haqqında çox doğru fikirlər qeyd etmisiniz. Məncə, valideynlər çox vaxt uşaqlarına sərt yanaşırlar, amma stressli olduqları zaman özləri də heç vaxt düzgün reaksiyalar vermirlər. Stressin uşaqlara necə təsir etdiyini izah etdiyiniz hissə çox yaxşıdır. Bu mövzuda daha çox real həyatdan misallar verilməsi daha təsirli olardı.
Yazınızı oxuyarkən çox təsirləndim. Uşaqlara qarşı sərt reaksiyalar verməyin nə qədər zərərli ola biləcəyini və mənfi etiketlərin onların özünə inamını necə poza biləcəyini çox gözəl izah etmisiniz. Məncə, bu mövzuda valideynlər daha çox məlumatlandırılmalı və öz emosiyalarını necə idarə etməli olduqlarını anlamalıdırlar. Həmçinin, bu mövzuda uşaqlarla müsbət ünsiyyət qurma yolları barədə daha çox təlimat verilsə, çox faydalı olar.
Yazınızda çox doğru bir məsələni qabardırsınız. Valideynlərin uşaqları ilə ünsiyyətdə necə davranması, onların gələcək psixoloji vəziyyətinə birbaşa təsir edir. Yazını oxuyarkən bu məsələlər barədə daha çox düşünməyə başladım. Mənə elə gəlir ki, hər bir valideyn bu yazını oxusa, özünə olan yanaşmasını dəyişdirər.
Yazını oxuduğumda valideynlərin uşaqlara qarşı daha anlayışlı və diqqətli olmalarının nə qədər vacib olduğunu bir daha dərk etdim. Həmçinin, uşaqlarla danışarkən keçmiş problemləri gündəmə gətirməməyin vacibliyi çox önəmlidir. Məncə, bir çox valideyn bu mövzuda diqqətli olmalı və stressli vəziyyətlərdə daha sülhsevər yanaşmalıdı. Yazınız çox aydın və praktiki olub. Daha çox təcrübələrə və gündəlik həyatdakı konkret nümunələrə yer verilə bilərdi.
Yazınız çox dəyərlidir, xüsusən də uşaqların özünə inamsızlıq yaratmağa səbəb olan mənfi ləqəblər barədə qeyd etdiyiniz hissə. Bu, valideynlər tərəfindən çox tez-tez edilən, amma təsirini uzun müddət hiss edən bir səhvdir. Məncə, hər bir valideynin bu yazını oxuyub, daha anlayışlı və diqqətli olmağı öyrənməsi çox vacibdir. Uşaqlarla ünsiyyətin düzgün yolu barədə daha çox praktiki məsləhət və gündəlik həyatdakı nümunələr verilməsi oxucular üçün faydalı ola bilər.
Valideynlərin səhvləri və uşaqlara necə düzgün yanaşmalarının vacibliyi barədə çox düşündürücü fikirlər irəli sürmüsünüz. Bəzi hissələr mənə çox tanış gəldi, çünki bəzən öz valideynlərimlə olan münasibətimdə də bu səhvləri görmüşəm. Məncə, daha çox valideynlərə yönəlik təlimlər və stressi idarə etmək üçün psixoloji dəstək mövzusunda yazılar faydalı ola bilər.
Bu yazıda çox vacib məsələlərə toxunmusunuz. Mənim fikrimcə, ən əsas məsələlərdən biri də, uşaqlarla düzgün ünsiyyət qurmağın əhəmiyyətidir. Bir valideyn olaraq, bəzi səhvləri özüm də etdiyimi görürəm, amma yazınız bu barədə düşünməyə məni həqiqətən təşviq etdi. Stressli bir vəziyyətdə uşağa necə reaksiya verməli olduğumuzu daha yaxşı başa düşdüm. Təklifim, bəlkə də bu mövzu ilə bağlı bir neçə praktiki ünsiyyət qaydaları və oyunlarla uşaqlarla necə müsbət əlaqə qurulacağını izah edən bir yazı ola bilər.
Bu yazı mənim üçün çox faydalı oldu, çünki valideyn olaraq uşaqlarıma necə düzgün yanaşacağımı daha yaxşı anlamağa başladım
valideynlərin uşaqlarına necə yanaşmalarının gələcəkdə onların psixologiyasına təsir etməsi barədəki fikirləriniz çox dəyərlidir. Mənə elə gəlir ki, bəzən valideynlər öz emosiyalarını idarə etməyin çətinliyini anlayıb, uşaqlarına necə yanaşdıqlarını düşünmədən hərəkət edirlər. Bəlkə də bu mövzu ilə bağlı daha çox praktiki tövsiyələr verilsə, valideynlər öz davranışlarını daha yaxşı idarə edə bilərlər. Həmçinin, stresslə necə baş etməli olduğumuz barədə bir yazı faydalı ola bilər.