Uşağınız 6 yaşını keçib, amma hələ də özünə aid olmayan əşyaları evə gətirirsə, bu, çox ciddi bir məsələ ola bilər. Belə hallarla rastlaşan valideynlər adətən narahat olurlar. Bu yaşda uşaqların mülkiyyət hissi artıq inkişaf etməyə başlayır, onlar başqalarının və öz əşyaları arasında fərq qoymağı öyrənirlər. Yəni, əgər uşaq başqalarına aid olan əşyaları özünə götürürsə, bu davranış normaldan kənara çıxmış ola bilər və mütləq diqqət tələb edir.
Bu vəziyyətin qarşısını almaq çox vacibdir, çünki erkən müdaxilə etmədikdə, bu vərdişin davam etməsi və ya daha da pisləşməsi mümkündür. Belə hallar, gələcəkdə daha ciddi psixoloji və davranış pozuntularına, məsələn, kleptomaniyaya (oğurluq xəstəliyi) səbəb ola bilər.
Kleptomaniya nədir və uşaqlarda niyə görünə bilər?
Kleptomaniya, insanın özünə və ya başqalarına aid olmayan əşyaları oğurlamaq üzrə təkrarlanan və nəzarət altına alınamayan bir xəstəlikdir. Bu, sadəcə bir “oğurluq” halı deyil, psixoloji bir pozuntu olaraq qəbul edilir. Uşaqlarda isə bu tip davranışın ortaya çıxmasına müxtəlif amillər təsir göstərə bilər. Aşağıda, uşaqların oğurluq etməsinin əsas səbəblərini qeyd edirik.
1) Uşaqda mülkiyyət hissinin tam inkişaf etməməsi
Bu yaş dövründə, uşaqlar öz mülkiyyətlərini başqalarından ayırmağa başlamalıdırlar. Amma bəzi uşaqlarda bu hissin inkişafı hələ tam olmayıb. Belə uşaqlar, başqalarına aid olan şeylərin onlara aid olmadığını anlamaya bilərlər və bu səbəbdən əşyaları götürə bilərlər.
2) Ata-ananın tərbiyə metodlarının nöqsanları
Ata-ananın tərbiyə üsulları uşağın davranışlarını formalaşdırır. Ailədə sərt, avtoritar yanaşma, mütəmadi cəzalar və ya zorakılıq uşağın özünü ifadə etmə formasını dəyişdirə bilər. Bu cür tərbiyə ilə böyüyən uşaqlar, başqalarına və özlərinə aid olan sərhədləri doğru şəkildə dərk etməyə çətinlik çəkə bilərlər.
3) Maddi yetersizlik
Bəzən uşaqlar, onlara verilən pul və ya maddi resursların kifayət etmədiyini hiss edirlər və buna görə əşyaları oğurlamağa başlaya bilərlər. Bu, onların maddi ehtiyaclarını qarşılamaya yönəlik bir davranış ola bilər.
4) Uşağın özünü dəyərsiz hiss etməsi
Bəzi uşaqlar özlərini cəmiyyətə və ya ailələrinə qarşı dəyərsiz hiss edə bilərlər. Oğurluq, bu uşaqların özlərini daha əhəmiyyətli və fərqli hiss etmələrinə kömək edə bilər. Uşaqlar bəzən düşündükləri kimi, oğurluqla başqalarından fərqlənməyə çalışırlar.
5) Diqqət cəlb etmə arzusu
Uşaqların diqqətə ehtiyacı böyükdür. Bəzi uşaqlar, xüsusilə ailədə daha az diqqət görənlər, diqqət cəlb etmək məqsədilə oğurluq edə bilərlər. Onlar oğurluqla həm ailə üzvlərini, həm də ətrafdakıları özlərinə cəlb etməyə çalışırlar.
6) Özünəinam problemləri
Özünə inamı zəif olan uşaqlar, bəzən oğurluğu özlərini ifadə etmə vasitəsi kimi seçə bilərlər. Bu cür uşaqlar, ətrafındakılara “nümunə” olmaq istəyirlər və bu yolla, qeyri-adi bir davranış sərgiləyərək, diqqət və hörmət qazanmağa çalışırlar.
7) Sevgi və qayğı nöqsanları
Valideynlərin uşaqlarına yetərli sevgi və qayğı göstərməməsi, uşağın emosional ehtiyaclarının qarşılanmaması onların düzgün davranışlar nümayiş etdirməsinə mane ola bilər. Belə uşaqlar, diqqət və sevgini başqa yollarla, məsələn, oğurluqla əldə etməyə çalışa bilərlər.
8) Valideynlərə qarşı intiqam hissi
Bəzi uşaqlar, valideynlərinə qarşı gizli intiqam hissi bəsləyə bilərlər. Bu tip uşaqlar, valideynlərini incitməkdən, onları üzməkdən zövq ala bilər və bu da onların oğurluq etməyə başlamasına səbəb ola bilər.
9) Kənardan nümunə götürmək
Uşaqlar, öz davranışlarını ətrafdakıların davranışları ilə müqayisə edirlər. Əgər uşaqlar oğurluq edən birini görürlərsə, onlar bəzən bu davranışı təkrarlayaraq, özlərini o şəxsə bənzətməyə çalışa bilərlər.
10) Ailə daxilindəki problemlər
Ailə daxilində olan narazılıqlar, münaqişələr və ya emosional stress uşaqların davranışlarını mənfi istiqamətdə təsir edə bilər. Bu vəziyyətlərdə uşaqlar, problemli hisslərini oğurluq kimi qeyri-adi bir davranışla ifadə etməyə çalışa bilərlər.
Uşaqlarda oğurluğa qarşı necə mübarizə aparılmalıdır?
Əgər uşağınızda belə davranışlar müşahidə edirsinizsə, müdaxilə etmək vacibdir. Bu tip hallar təkcə uşağın inkişafına deyil, həm də ailə münasibətlərinə və uşağın gələcək sosial həyatı ilə bağlı problemlərə yol aça bilər. Uşağınıza sevgi, diqqət və qayğı göstərmək, onun özünü qiymətli hiss etməsini təmin etmək, onun davranışlarını düzgün istiqamətləndirmək üçün əhəmiyyətli addımlardır.
Psixoloji dəstək və valideynlər üçün tərbiyə metodları barədə məlumatlı olmaq da faydalıdır. Psixoloq və ya pedagoqla əməkdaşlıq edərək uşağın bu problemlə necə başa çıxacağını öyrənə bilərsiniz.
Uşağınızın bu cür davranışlarını vaxtında qarşısını almaq, onun sağlam psixoloji inkişafı və cəmiyyətə uyğunlaşması üçün vacibdir.
Psixoloq M. Almara Ağaqızı
PRİM – Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinin direktoru
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov 48A, Elmlər m/st yaxınlığında yerləşən “PRİM” Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf Mərkəzinə müraciət edə və ya 050 777 80 04 mobil nömrəsi ilə birbaşa Almara Ağaqızı ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin almara.melikova.aga_qizi instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Almara xanımla kontakt yarada bilərlər.)
Mənim 6 yaşında oğlum var və bəzən başqalarına aid əşyaları götürür. Düşünürdüm ki, bu sadəcə uşaqlıq və oyunçuluqdan irəli gəlir, amma yazını oxuduqdan sonra narahatlıq hissi keçirdim. Bu vəziyyəti necə daha düzgün şəkildə idarə edə bilərəm? Uşaqla bu mövzuda necə danışmaq lazımdır ki, onu əsəbləşdirməyək və eyni zamanda düzgün yönləndirək? Çox təşəkkür edirəm, çox faydalı oldu
Uşaqların mülkiyyət hissi inkişaf etməyə başlayanda bu tip hallarla qarşılaşmaq mümkündür. Yazıda vurğulanan səbəblər məni çox düşündürdü, xüsusilə uşaqların diqqət çəkmək üçün bu cür davranışlara başvurması. Mənim 6 yaşında oğlum var və əvvəllər belə halları oyun kimi görürdüm, amma indi daha çox diqqət etməliyəm. Hər bir valideynin bu mövzuda məlumatlı olması çox vacibdir.
Mən özüm də belə bir vəziyyətlə üzləşmişəm və ilk başlarda nə edəcəyimi bilmədim. Oğlum başqasının oyun əşyalarını evə gətirmişdi və mən də çox narahat olmuşdum. Yazını oxuduqdan sonra artıq bu vəziyyəti daha yaxşı başa düşürəm. Mənə və digər valideynlərə nə məsləhət görürsünüz ki, uşaqlarımıza bu cür davranışların düzgün olmadığını anlatmaq üçün? Və ən əsası, bu davranışların qarşısını necə ala bilərik?
Həqiqətən, uşaqların öz mülkiyyət hissini tam şəkildə inkişaf etdirməsi vacibdir. Mənim 6 yaşında qızım var və bəzən dostlarının əşyalarını götürür. Bunu artıq təkrarlanan bir davranış kimi görürəm, amma yazıda verilən məlumatlar bu davranışın səbəblərini anlamama kömək etdi. Valideynlər kimi düzgün yanaşma yollarını tapmağa çalışacağıq.
Mənim də 7 yaşında oğlum var və keçən ay mənim də gözləmədiyim bir şəkildə məktəbdən başqasının əşyalarını gətirmişdi. O zaman çox hiddətləndim, amma sonra anladım ki, bu sadəcə təkrarlanan bir vəziyyət idi və ona qarşı sərt davranmaq əvəzinə, səbəbləri daha dərindən araşdırmaq lazım olduğunu düşündüm. Məncə, uşaqlara belə vəziyyətlərdə daha çox şəfqət və anlayışla yanaşmaq lazımdır. Amma nə vaxtsa bu əlamət kleptomaniyaya çevrilə bilərmi? Bu barədə daha çox məlumat verə bilərsinizmi?
Uşağımda özünəinam problemi olduğunu düşünürəm və bu yazıda dedikləriniz çox doğrudur. Oğlum çox zaman diqqətə ehtiyacı olduğunu göstərir və bəzən onun davranışlarının daha çox diqqət cəlb etmək məqsədli olduğunu düşünürəm. Uşaqların özünəinamını artırmaq üçün hansı praktiki üsullar var? Və mənim də nəzərə almalı olduğum başqa bir şey varmı ki, o oğurluq kimi davranışlar sərgiləməsin?
Mənim də başıma gəlib belə bir vəziyyət. Uşağım bir neçə dəfə başqalarının əşyalarını götürüb və mən də çox narahat oldum. Amma məni düşündürən bir şey var – evdəki problemlər, münaqişələr uşağın davranışlarına necə təsir edir? Yazınızda bununla bağlı çox əhəmiyyətli məqamlar var, amma əlavə olaraq, belə bir vəziyyətdə uşağa necə dəstək olmalı və ailə daxilində bu vəziyyəti necə idarə etməliyik? Uşaqların mülkiyyət hissi yalnız tərbiyə ilə formalaşır, yoxsa xarici faktorlar da bu barədə müəyyən rol oynayır?
Mənim də 5 yaşında oğlum var və bəzən başqalarının əşyalarını götürür. İlk əvvəl bunu sadəcə uşaq xasiyyəti kimi qəbul etmişdim, amma indi anladım ki, bu, ciddiyyətlə yanaşılması lazım olan bir məsələdir. Yazıda qeyd olunan səbəblər, xüsusilə uşağın öz mülkiyyət hissinin inkişaf etməməsi məni çox düşündürdü. Uşağa bu mövzuda düzgün yanaşmaq üçün daha diqqətli olacağam
Yazınızda valideyn tərbiyə metodlarına xüsusi yer ayrılıb. Lakin mənim üçün ən böyük sual budur: Əgər valideynlər sərt tərbiyə yanaşmaları tətbiq edirlərsə, uşağın gələcəkdə mülkiyyət hissi necə formalaşır? Yəni, bu cür sərt tərbiyə ilə uşağın oğurluq etməsi arasında hansı birbaşa əlaqə var? Mümkün olan ən düzgün yanaşma necə olmalıdır? Düşünürəm ki, bəzən sərt olmaq, uşağın diqqətini cəlb etməyə də kömək edir