Azərbaycanda əksər ailələrdə oğlan uşaqlarına üstünlük verilir. Hamiləlik vaxtı hər yolla həkimə pul verərək dölün cinsini öyrənməyə çalışır, xüsusilə ikinci hamiləlikdirsə, qız uşağını abort edirlər. Nəticədə ölkədə qız uşaqlarının sayı kəskin azalır.
Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədr müavini Musa Quliyev bununla bağlı bildirib ki, “Azərbaycanda selektiv abort edən ginekoloqlar həkimlik adından məhrum ediləcək”. Onun dediyinə görə, bu məsələ “Reproduktiv sağlamlığın qorunması haqqında” qanun layihəsində öz əksini tapıb.
Deputat bildirib ki, son illər selektiv abortların sayı əvvəlki illərlə müqayisədə azalsa da, hələ də dölün cinsinə görə abort hallarına rast gəlinir. M.Quliyev deyir ki, dölün ana bətnində cinsinə görə məhv edilməsi, doğulan qız uşaqları ilə oğlanlar arasında balansın pozulmasına gətirib çıxardır. Deputat selektiv abortların qarşısının alınmasının yalnız inzibati, hüquqi qaydada qadağalarla aradan qaldırılmasının mümkünsüz olduğunu bildirib: “Burada mədəniyyətin yüksəlməsi, maarifləndirmənin artması,təbliğatın aparılması çox vacibdir. Cəmiyyətdə bu istiqamətdə ciddi maarifləndirmə işləri aparılmalıdır. Çünki həkimi də selektiv aborta məcbur edən valideynlərdir. Valideynlər arasında maarifləndirmə işi genişləndirilməlidir ki, gəlib həkimləri bu işə sövq etməsinlər. Digər bir yol isə selektiv abort edən həkimlərin cəzalandırılması məsələsidir. Düşünürük ki, selektiv abort edən ginekoloqların həkimlik adından, həkimlik peşəsindən məhrum edilməsi onlar üçün ən böyük cəzadır. Ona görə də, selektiv aborta yol verən ginekoloqların həkimlik adından məhrum edilməsi məsələsini “Reproduktiv sağlamlığın qorunması haqqında” qanun layihəsinə salmışıq. İnanmırıq ki, hansısa həkim illərlə çəkdiyi zəhməti riskə atıb bu cür qanunsuz əmələ cəhd edə. Yəqin ki, ilin sonunadək bu qanun layihəsi Milli Məclisdə müzakirəyə çıxarılacaq”.
Quliyev onu da əlavə edib ki, qanun layihəsində selektiv abortlarla bağlı qadağalar xarici ekspertlərin də təəccübünə səbəb olub: “Avropa ölkələrində ümumiyyətlə doğulacaq uşağın oğlan və ya qız olacağını düşünmürlər. Ona görə də, bizdə dölün cinsinə görə ana bətnində məhv edilməsi onlarda təəccüb doğurur”.
Tibbi ekspert, professor Adil Qeybulla Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədr müavini Musa Quliyevin “selektiv abort edən ginekoloqlar həkimlik adından məhrum ediləcək” fikrini şərh edərkən “aznews.az”a deyib ki, ginekoloqu, həkimi peşəsindən məhrum etmək üçün çox ciddi əsaslar olmalıdır: “Kiminsə həkimlik adından məhrum edilməsi asan iş deyil”.
Onun sözlərinə görə, əgər həkim tibbin prinsiplərinə zidd gedərək xəstənin həyatında hər hansı hadisə törədirsə, bu, cinayət sayılır və həmin həkim cəzasını almalıdır: “Beynəlxalq hüquq və təcrübə olmalıdır. Kriminal abortlarla bağlı cəza müəyyənləşdirilməsi başqa məsələdir. Gəlin, bu kimi məsələləri vətəndaşların öz öhdəsinə buraxaq. Qadın doğmaq istəmirsə, övladdan, arzuolunmayan hamiləlikdən azad olunmaq istəyirsə, buna kim mane ola bilər? Niyə də mane olmalıdırlar? Hamilə olan ana onsuz da bunun çıxış yolunu tapacaq”.
Adil Qeybulla qeyd edib ki, abort sovet dövründə də qadağan olunmasına baxmayaraq, yenə də həyata keçirilirdi. “Yaxşı olar ki, biz bunları insanların öz öhdəsinə buraxaq. İnsanlara başa salmaq lazımdır ki, bu cür abortların həyati təhlükəsi var. İnsanlar özləri qərar versinlər. Belə prinsiplərlə cəmiyyəti idarə edə bilmərik. Bilirsiniz, müəyyən məsələlər var. Əgər insan hamiləliyi davam etdirmək istəmirsə, bu, ətraf üçün hansı təhlükəni yaradar? O qadın azad olmaq istəyir, bu, onun hüququdur. İqtisadi durumu nəzərə almaq lazımdır. Olsun ki, ailədə 4 uşaq var, beşincini istəmir, ya da 4 qızı var, beşincinin oğlan olmasını arzulayır, ona görə hamiləlikdən azad olmaz istəyir. Bunun yolu nədir? Onu necə həll etmək lazımdır? Əlbəttə ki, abort”.
Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu bildirir ki, oğlanların sayının qızlardan çox olmasında qorxulu bir şey yoxdur: “Bunun ətrafında ajiotaj yaradırlar ki, oğlanlar çox olacaq qızlar azalacaq. Bu cür düşünmək düzgün deyil”.
Qəşəmoğlu qeyd edir ki, əvvəllər cəmiyyətdə qızların valideynlər üçün yük olduğu, oğlanların isə işləyib evə pul gətirdiyi fikri yayılmışdı: “Bu fikirlər indi özünü doğrultmur. Bu stereotipi qırmaq lazımdır. Çünki cəmiyyət dəyişib. İndi elə qızlar var ki, əksinə evə pul gətirir”.
Sosioloqun dediyinə görə, Azərbaycanda uzun müddət kişi qıtlığı yaşanıb: “Belə ki, oğlanlar həmişə qızlardan az idi. Oğlanların çoxu yetkinlik dövrünə çatdıqdan sonra ölkədən gedirdilər. Qızlar isə oğlanlar qədər başqa ölkələrə getmir. “Evdə qalan” qızlar çox idi. Oğlanlar riskli işlərlə məşğul olduqları üçün də onlar arasında ölüm halları da çox olur. Müharibə olur, əsgərlik və s. Oğlanların çox doğulması əslində yaxşıdır. Bunun pis tərəfi valideynin ana bətnində olan uşağı tələf etmək qərarını verməsidir: “Bu o deməkdir ki, onlar öz uşaqlarının ölüm hökmünü oxuyur. Onlarda mənəvi aşınma baş verir”.
O bildirir ki, uşağın cinsiyyətinin deyilməsinin, abortların qadağan olunmasından sonra da bunun qarşısını tam almaq olmayacaq: “Elə bir cəmiyyət yoxdur ki, o cəmiyyətdə abort hadisəsi 100 faiz olmasın. Xəlvət kimsə edəcək. Kimsə əlavə pul verib və s. yollarla öyrənəcək. Amma buna qarşı cəzaları sərtləşdirmək olar”.
Ekspert qeyd edir ki, ikinci qız uşağının doğulması müqabilində pulun verilməsi qız uşaqlarının artması üçün normal müdaxilədir: “Amma on minə adam böyrəyini də satırlar. Bu oğlan döllərinin tələfinə də gətirib çıxarar”.
Psixoloq Xəyalə Abbas deyir ki, abortlar daha çox müsəlman ölkələrində yayılıb: “Təbii ki, Azərbaycanda da abort çox etdirirlər. Bizim ölkədə oğlan uşaqlarını çox sevirlər. Məclislərdə oturub danışırlar ki, “Oğul düşmən çəpəridir”, “Sənin oğlun var, mənim oğlum yoxdur”. Oğlan uşağını bu qədər istəmək, arzulamaq keçmiş köklərimizlə bağlıdır. Özləri də oğlan uşaqlarına niyə üstünlük verdiklərini bilmirlər. Sadəcə dillərdə “Mən istəyirəm ki, oğlum olsun” fikri dolaşır. Valideynlərdə belə fikir kök salıb ki, gələcəkdə qız gəlin köçəcək oğul isə bizi saxlayacaq, bizim qayğımıza qalacaq. Bununla həm də insanlar özlərini sığortlayırlar”.
X.Abbas qeyd edir ki, bizdə ailədə oğlan uşağının dünyaya gəlişini o qədər arzulayırlar ki, qız uşağı olanda məyusluq keçirirlər: “Qadın hamilə olanda ərləri çox stress keçirir ki, kaş ki, oğlan olardı. Hamilə qadın özü də dölün cinsinin qız olduğunu biləndə qanı qaralır. Düşünür ki, indi mən evə gedib ərimə, qayınanama bu haqda necə deyəcəyəm. Qadınlar hamiləlik vaxtı dölün qız olduğunu bildikdə stressə düşürlər. Müsəlman ölkələrindən Türkiyəni götürsək, burda da belədir. Əksər ailələrdə oğlan uşaqlarına üstünlük verirlər. Amma müsəlman olmayan xarici ölkələrdə belə deyil. Onlar üçün dünyaya gələcək övladın cinsinin heç bir fərqi yoxdur”.
Onun sözlərinə görə, qız uşaqlarının abortla tələf edilməsinin gələcəkdə fəsadları ağır olacaq: “Azərbaycanlılar öz millətindən olan qız tapıb ailə qurmaqda çətinlik çəkəcək. Gələcəkdə oğlanlar qız tapmadıqda ya özündən yaşlı qadın ilə ailə quracaq ya da başqa yollara düşəcək, ailə qurmaq istəməyəcək. Qız uşaqlarının abortu gələcəkdə bir qadının bir neçə əri olması ilə nəticələnəcək. Bir kişi bir qadının həyatında ikinci və ya üçüncü kişi də olmağa razı olacaq”.
Psixoloq bildirir ki, bizim ailələrdə iki-üç qız uşağı dünyaya gəldikdə və oğlan uşağı olmadıqda bunun mənfi psixoloji təsirinə uşaqlar da məruz qalır: “Valideynlər məyus olur ki, oğulları yoxdur. Hamının içərisində oğlu olmadığı üçün başıaşağı gedir. Nəticədə qız uşaqlarından biri özünü oğlan kimi aparmağa başlayır, oğlan olmaq rolunu öz üzərinə götürür. Gələcəkdə oğlan kimi geyinir, davranır. Məsələn, bir ailə tanıyıram, üç qız övladı var və onlardan biri oğlan kimidir. Həmin qız övladı deyir ki, “atam çox istəyirdi ki, oğlu olsun və mən oğlan olmadığım üçün özümü çox günahkar hiss edirəm””.
Aynurə MƏMMƏDOVA
