İstifadə edilmiş batareyalar ekoloji cəhətdən təhlükəli tullantılardır və ekologiyanı ağır metallarla çirkləndirir. Zəhərli tullantıların çoxu atılan birdəfəlik batareyaların payına düşür. Bir batareya 20 kvadrat metrə qədər torpağı və 400 litrə qədər suyu çirkləndirir.
Bəzi ölkələrdə bu cür tullantıların sonrakı emalı və atılması üçün toplama məntəqələri mövcuddur. Azərbaycanda belə bir şey yoxdur və buna görə də batareyalar qalan zibil ilə birlikdə atılır. Bir çox ekoloqlar hesab edirlər ki, hər bir küçədə mövcud konteynerlərlə yanaşı, bu cür tullantılar üçün qablar da quraşdırılmalıdır. Digərləri bu tədbirin çox da faydalı olmayacağına əmindirlər, çünki əksəriyyəti əvvəlki kimi batareyaları da digər zibillərlə birgə atacaq.
Buna baxmayaraq, vətəndaşları bu cür çeşidləməyə öyrətmək üçün müəyyən cəhdlər edilir. Məsələn, “Ecofront” qeyri-hökumət təşkilatı batareyaları toplamaq üçün konteynerlər quraşdırmağa qərar verib və orada yığılan tullantılar daha sonra paytaxtın yaxınlığında yerləşən təhlükəli tullantıların poliqonuna təhvil veriləcək.
Birinci mərhələdə bu cür qablar 8 ünvanda yerləşəcək: “Coffee Moffie”, “Wespace”, “Salaam Cinema Baku”, “Dərviş Bakı”, “Emalatxana”, “Flora Hostel Baku”, “İçərişəhər-Bookhouse & Café”, “Novella Kitab Mərkəzi”. Gələcəkdə belə nöqtələrin şəhərin hər yerində quraşdırılması planlaşdırılır. Gələcəkdə şəhər daxilində daha da çox toplama məntəqələrinin yaradılması nəzərdə tutulub.
“Dayanıqlı Qafqaz” təşkilatının Azərbaycandakı nümayəndəsi Fuad Bağırovun sözlərinə görə, batareyalarda ətraf mühit üçün təhlükəli maddələr var: “Belə zibil basdırılarsa, yeraltı suyu zəhərləyər. Xüsusi qablar qurmaq fikri yaxşı fikirdir. Ancaq belə bir zibili atmağa görə heç bir cərimə yoxdursa, xüsusi bir nəticə gözləməməlisiniz”.
Ekoloq Fikrət Cəfərov da batereyaların tullantı kimi təhlükəli olduğunu deyib: “Söhbət bir neçə fərqli texnoloji elementdən gedir: batareyalar, akkumulyatorlar, şarj cihazları. Bu gün ölkəmizdə, bildiyimə görə, heç bir dövlət qurumu və ya heç bir QHT-nin emal texnologiyası yoxdur. İndi edilə biləcək yeganə şey onları müəyyən bir yerdə toplamaq və düzgün saxlamaqdır”.
“Ancaq buranın zəhərli tullantıların saxlanması üçün uyğunlaşdırılması lazımdır. Batareyalar zəhərli tullantılardır, tərkibində torpağı, suyu, havanı çirkləndirən nadir torpaq elementləri var. İndi belə tullantılar ümumi bir poliqona atılır və paylanmasına nəzarət həyata keçirilmir. Buna görə də kimsə gələcək texnologiya ümidi ilə onları toplamaq funksiyasını öz üzərinə götürsə, yaxşı olar”, – deyə ekspert bildirir.
Cəfərov bu cür tullantıların emalı üçün müəssisə qurmağın bahalı olduğunu və sərf etmədiyini söyləyir: “Çünki Azərbaycan kiçik bir dövlətdir. Gəlirli bir istehsalata girmək üçün ildə ən azı 20-30 milyon belə elementin olması vacibdir, amma o qədər xammalımız yoxdur. Problemin həlli – bu cür elementlərin istifadə müddətini 10 dəfə uzadacaq yeni texnologiyaların ortaya çıxması ola bilər”.
Milli Ekoloji Proqnozlaşdırma Mərkəzinin rəhbəri Telman Zeynalov da hesab edir ki, bu cür tullantılar üçün xüsusi qabların qoyulması faydasızdır: “Aaz adam onları ora atacaq. Qəbul mərkəzləri yaratmaq və istifadə olunan batareyalar üçün müəyyən məbləğ ödəmək daha yaxşıdır. Düşünürəm ki, bu cür tullantıların emalı üçün bir müəssisə yaratmaq lazımdır və bu, yeni iş yerlərinin açılmasına kömək edəcək”.
Elya Belskaya
