Son zamanlar havaların kəskin dəyişməsi nəticəsində insanlarda öskürək, boğaz ağrıları artıb. Koronavirusun da davam etdiyi bu dövrdə belə halların baş verməsi insanları narahat edir. Öskürək olan kimi koronavirusa yoluxduğunu düşünüb həkimə müraciət edirlər, test verməyə gedirlər. Testin cavabı da çox zaman mənfi olur. İnsanlara maraqlı gəlir ki, niyə öskürək halları artıb? Ümumiyyətlə, öskürək orqanizmdə daha çox nə zaman müşahidə olunur?

Mövsümi xəstəliklər

Terapevt Fəxriyyə Əhmədova deyir ki, yayılan xəstəliklər mövsümi xarakter daşıyır: “Yaz-payız aylarında kəskin tənəffüs infeksiyaları koronavirus epidemiyasından əvvəl də mövcud olub. Mövsümi qriplər, adi koronavirus infeksiyaları yaz-payız və havaların soyuması ilə əlaqədar aktivləşirlər”.

Niyə “korona” testi veririk?

F.Əhmədova bildirir ki, mövsümi xəstəliklə bağlı müraciət edən xəstələrin də “korona” testi verməsi məsləhətdir: “Mövsümi xəstəliklər koronavirus pandemiyası ilə eyni vaxta düşür deyə, kəskin tənəffüs xəstəlikləri ilə bağlı müraciət ediləndə də, koronavirus infeksiyası ola biləcəyini nəzərə alırıq. Çünki koronavirus digər tənəffüs infeksiyalarından daha təhlükəli xarakter daşıyır. Ona görə də, kataral əlamətləri olan, öskürən, asqıran xəstələrə də məsləhət görürük ki, koronavirus testi versinlər”.

Mənfi çıxan test

F.Əhmədovanın sözlərinə görə, koronavirus testlərinin dəqiqliyi yüz faiz deyil. Ona görə, testin cavabı mənfi çıxdığı hallarda “koronavirus yoxdur” demək olmaz: “Adamda öskürək və digər koronavirus əlamətləri var, test verir, ancaq cavabı mənfi çıxır. Düşünür ki, “korona” deyil. Ancaq koronavirus testlərinin cavablarının 100 faiz dəqiq olmadığı da bəllidir. Yəni adam virusa yoluxub, əlamətlər var, amma testin cavabı mənfi olur. Testin cavabı mənfi olsa belə, öskürək koronavirus əlaməti ola bilər. Adi kəskin respirator xəstəliyi olanlar da mütləq bir həftə ərzində nəzarətdə olur, xəstəliyin gedişinə baxılır. Çünki bir həftə ərzində digər klinik variantlar formalaşa, pnevmoniya inkişaf edə, bronxit və digər əlamətlər çıxa bilər”.

Artan ağciyər xəstəlikləri

Azərbaycan Tibb Universitetinin Ağciyər xəstəlikləri kafedrasının müdiri Rafiq Bayramov deyir ki, havaların soyuması ilə əlaqədar olaraq insanlar arasında müxtəlif xəstəliklərin, həmçinin öskürəklə müşahidə olunan bronx-ağciyər xəstəliklərinin artması müşahidə olunur: “Bronx-ağciyərlərlə bağlı 800-ə yaxın xəstəlik var ki, bunların da 200-ə qədəri ağciyərlərin səpələnmiş xəstəlikləridir. Bronx-ağciyər xəstəliklərinə tutulmuş şəxslərin yarıdan çoxunda ilk 6 ayda heç bir əlamət olmur. Tənəffüs orqanlarının xəstəlikləri üçün xarakterik sayılan öskürək əlaməti isə xəstələrin bir qismində uzun müddət, ümumiyyətlə, müşahidə olunmur”.

Müdafiə refleksi

R.Bayramov bildirir ki, öskürək orqanizmin müdafiə refleksidir: “Hava axınının ağciyərlərdən sürətlə xaric olması və bununla da tənəffüs yollarının yad hissəciklərdən təmizlənməsi prosesidir. Öskürək, əsasən, tənəffüs orqanlarının patologiyalarına xas əlamət sayılsa da, tənəffüs orqanlarında heç bir problem olmayan şəxslərdə də öskürək müşahidə oluna bilər”.

Öskürəyin növləri

R.Bayramov deyir ki, öskürək quru və yaş (bəlğəmli) olur: “Quru öskürək yuxarı tənəffüs yollarının xəstəliklərinin başlanğıc mərhələsində, bəzi dərman preparatlarının qəbulu, plevrit zamanı və s. hallarda daha çox müşahidə olunur.  Bəlğəmli öskürək isə əsasən, bronx-ağciyər aparatının iltihabı xəstəlikləri, o cümlədən ağciyər vərəmi zamanı müşahidə olunur”.

Davam etməsinə görə…

R.Bayramov bildirir ki, öskürək 3 həftəyədək kəskin, 3 həftədən – 3 ayadək yarımkəskin və əgər 3 aydan çox davam edərsə xroniki olur: “Kəskin öskürək, adətən yuxarı tənəffüs yollarının virus və bakterial infeksiyaları, pnevmoniya, yad cisim ilə nəfəs aldıqda, bronxial astma zamanı müşahidə olunur.  Yarımkəskin öskürək isə keçirilmiş kəskin tənəffüs infeksiyalarından sonra, LOR orqanları xəstəliklərində, vərəm, plevrit, bronxial astma, tənəffüs orqanlarının yeni törəmələri, tütünçəkmə və s. zamanı olur. ÜST-nın tövsiyələrində qeyd olunur ki, əgər xəstə 3 həftədən çox öskürərsə, onun ağciyər vərəminə görə müayinə olunması mütləq məsləhətdir. Xroniki öskürək isə daha çox ürək, qan-damar sistemi (ürək çatışmazlığı), mədə-bağırsaq sistemi xəstəlikləri, birləşdirici toxumanın diffuz xəstəlikləri, bəzi dərman preparatlarının qəbulu, tütünçəkmə, vərəm və s. zamanı müşahidə olunur”.

Öskürəyə səbəb olanlar

R.Bayramovun sözlərinə görə, öskürək bəzi səbəblərdən ola bilər: “Kəskin respirator virus infeksiyaları, bronx və ağciyər zədələnməsi ilə gedən xəstəliklər – bronxial astma, vərəm və s. LOR orqanları xəstəliklərində, müxtəlif qıcıqlandırıcı maddələrlə – qazlar, toz, siqaret tüstüsü ilə nəfəs aldıqda, ürək-damar sisteminin ürək çatışmazlığı, mədə-bağırsaq xəstəlikləri, dərman preparatlarının arzuolunmaz effekti, psixoemosional, metabolik pozğunluqlarda müşahidə olunur”.

Necə qorunaq?

Fəxriyyə Əhmədova deyir ki, xəstəlikdən qorunma koronavirus infeksiyasında olduğu kimidir: “Maska, məsafə, dezinfeksiyaedici məhlullardan istifadə mövsümi qriplərdə də, “korona” infeksiyasında da qorunma qaydası hesab olunur. Otaqların havası tez-tez dəyişdirilməli, meyvə-tərəvəz çox yeyilməli, C vitamini qəbul olunmalıdır. Bunlar hamısı qoruyucu vasitələrdir”.

Zərif Salmanlı