Vətəndaşlara borc pul verən xidmətlərdən biri də lombardlardır. Lombardların mexanizmi belədir ki, borc istəyən şəxs müəyyən dəyərli əşyasını girov kimi qoymalıdır. Bu girovun müqabilində də lombardlar insanlara müəyyən məbləği borc verir. Girov kimi zinət əşyaları, daşınmaz əmlak, nəqliyyat vasitəsi, texnoloji avadanlıqlar və s. qoyula bilər. Borc götürən əsas məbləğlə yanaşı, faizi də ödəməlidir. Lombardların digər borc verənlərdən fərqi ondadır ki, girov qarşılığında dəyərindən dəfələrlə az məbləğ borc kimi verilir. Həmçinin faizlər də dəfələrlə çox olur. Lombardların fəaliyyəti qeyri-qanuni olduğu üçün qoyduğunuz girovun geri qaytarılmaması və ödədiyiniz borcun batması ehtimalı var. Amma insanlar bunu bilə-bilə yenə də lombardlara müraciət edirlər.

Milli Məclisdə lombardlarla bağlı yeni qanun layihəsi müzakirəyə çıxarılıb. Millət vəkillərinə təqdim olunmuş “Lombardlar haqqında” qanun layihəsinə görə onlara lisenziya veriləcək. Bəs lombardlara lisenziya verilməsi onların xidmətinə necə təsir göstərəcək?

İnsanları necə aldadırlar?

İqtisadçı Murad Calalov deyir ki, əslində, lombardlar borcu öz vəsaitlərindən vermirlər. Krediti verən banklar idi: “Azərbaycanda lombard deyəndə qızıl-zinət əşyalarını girov qoyub əvəzində pul vəsaiti əldə etmək nəzərdə tutulur. Əslində əvvəllər lombardlar yox idi. Lombardlar krediti götürən və verən arasında vasitəçi rolunu oynayırdılar. Banklar, bilavasitə krediti verən idi. İnsanlar da bilmirdi ki, qızılları lombardda deyil, bankda saxlanılır. Məbləğ ödənildikdən sonra girovu qaytarmaqla bağlı lombardlarla insanlar arasında problem yaranırdı. Çünki kredit verən banklarla lombardlar arasında faizlər, qayda-qanunlar üst-üstə düşmürdü. İnsanlar bilmədən bankın girovuna çevrilirdilər. Banklar borca ehtiyacı olan müştərilərə kreditləri lombardlar vasitəsilə, mallarını iki dəfə ucuz qiymətə girov götürüb, iki dəfə baha faizlə təklif edirdilər”.

“Xidmət səviyyəsini artırmağı düşünmürlər”

İqtisadçı Eldəniz Əmirov bildirir ki, insanlar lombardların fırıldaqçılığını görsələr də, ona üz tutanların sayı günü-gündən artır: “Azərbaycanda lombardların və müraciət edən insanların sayı əvvəlki illərlə müqayisədə artıb. Səbəbi də daha az əməklə vəsait əldə etmək istəyidir. Müraciət edənlərin sayının artması xidmət səviyyəsini aşağı salır. Lakin insanlar hələ də verilən əmanətlərə sahib çıxa bilməyən, digər xidmətlərin aşağı səviyyədə olduğu lombardlara müraciət edir. Ona görə də, özlərinə başqa rəqib görməyən lombardlar xidmət səviyyələrini artırmaq haqqında düşünmürlər. Vətəndaşların məmnunluq səviyyəsinin nəzərə alınması üçün bu məsələ ilə bağlı ciddi qanunvericilik tələblərinin qoyulmasına və nəzarət mexanizminin yaradılmasına böyük ehtiyac var”.

Qeyri-leqal fəaliyyət göstərirlər, çünki…

İqtisadçı Pərviz Heydərovun fikrincə, bankların lombard fəaliyyəti ilə məşğul olmasının bir sıra səbəbləri var: “Lombardlar bank xidmətinin tərkib hissəsi olaraq mövcud olsa, daha yaxşıdır. Banklar tərəfindən lombard xidmətləri fəaliyyət göstərir, lakin bu sahədə qeyri-leqal xidmət təklifləri də mövcuddur. Bu da banklar tərəfindən göstərilən lombard xidmətlərinin tələblərə uyğun gəlməməsi, şərtlərin əlverişli olmaması ilə bağlıdır. Çatışmazlıqlar olmasa, qeyri-leqal lombardlar da mövcud olmaz. Qeyri-leqal lombardların olması, həm də vətəndaşların bu sahədə məlumatsızlığı ilə əlaqədardır”.

Bu sahədə görülməli işlər

P.Heydərovun sözlərinə görə, lombard krediti sahəsində müəyyən tədbirlərin görülməsi vacibdir: “Lombard mexanizmi sahəsində qanunvericilikdə müvafiq təkmilləşdirmə işlərinə, stimullaşdırıcı xarakter daşıyan tədbirlərə ehtiyac var. Ona görə də, qanunun qəbulu mümkün dərəcədə tezləşdirilməlidir. Vətəndaşların lombard xidməti sahəsində müvafiq anlayışı, iqtisadi savadlılıq dərəcəsi olmalı, bu sahə keyfiyyətli şəkildə bazar iqtisadiyyatına uyğun qurulmalıdır”.

Qanun qəbul olunarsa…

M.Calalov isə deyir ki, lombardların fəaliyyəti ilə bağlı qanun qəbul edilsə, bu sahənin inkişafı üçün şərait yaranar: “Hər lombard məntəqəsinin öz qayda-qanunu olmamalıdır. Qanun qəbul edilsə, bu sahədə nizamlanma yaranar. Lombardların fəaliyyəti qanunla tənzimlənərsə, sayları azalar, düzgün şəkildə işləyər, öz faiz dərəcələri olar. Az və ya çox faiz tətbiq etməklə, aralarında rəqabət də yaranar”.

Zərif Salmanlı