Bəzən bizi sevdiyimiz yeməklərə aparan ‘mədəmiz’ deyil, ‘hisslərimiz’ olur. Bu halda biz “emosional aclıq” yaşayırıq. Başqa sözlə desək, müsbət emosiyalarımız, xüsusən də narahatlıq, əsəbilik, kimi mənfi emosiyalar bizi soyuducuya aparır. Misal üçün; İşimizdən narazı olmaq, dostumuz və ya tərəfdaşımızla problemlər, yeni həyata başlamaq və ya uğur qazanmaq üçün narahat olmaq, iqtisadi problemlər kimi mənfi hallar emosional aclığı tətikləyən proseslər yarada bilər.

Aclığınız ‘emosiyalar’ınızdan qaynaqlanır?

Aşağıda sadalanan şərtlərdən bəziləri sizə də aiddirsə, siz “emosional aclıq”ı inkişaf etdirmiş ola bilərsiniz.

Ətrafımdakı insanlar yemək yeyəndə ac olmasam da, yeyirəm.

Mən ancaq işim olsun deyə yeyirəm.

Sevdiyim yeməyi yeyə bilməyəndə çox əsəbiləşirəm.

Tez-tez televizor qarşısında yemək yeyirəm.

Özümə təsəlli vermək üçün yeyirəm.

Gecələr durub şirniyyat yemək istəyirəm.

Evə gələndə  yeməyi xoşlayıram, çünki bu məni rahatlaşdırır.

Aclığın psixoloji vəziyyəti

Psixoloji proseslərdə təsirli olan serotonin və dopamin adlı kimyəvi maddələr insanı gün ərzində daha xoşbəxt və ya daha bədbəxt edir; daha narahat və ya daha rahat; daha dinc və ya daha narahat olmaq kimi duyğuları idarə edir. Misal üçün; Dopamin məhrumiyyətində özünüzü boş, depressiyaya düşmüş, tükənmiş hiss edə bilərsiniz, sanki həyatınız parıltısını itirib. Əgər serotonin üçün acsınızsa; Narahatlıq və gərginlik yaşaya, iş və ya şəxsi həyatınız nəzarətdən çıxmış kimi narahat ola bilərsiniz. Bütün bu vəziyyətlərdə emosional yemək davranışının inkişafı normaldır. İnsan özünü hədsiz, kədərli, stressli və cansıxıcı hiss etdikdə, əslində bu, dopamin və serotonin anbarlarının boşalmasından qaynaqlanır. Bədən daha çox karbohidrat və yağlı qidalara ehtiyac duyaraq bu biokimyəvi maddələrin boşluğunu doldurmağa çalışır. Nəticədə saatlarla fiziki aclıq əlamətləri görünməyə başlayır.

Aclığın fiziki vəziyyəti

Gündəlik enerjinin böyük hissəsi bazal maddələr mübadiləsi adlanan orqanların fəaliyyətini davam etdirmək üçün lazım olan enerjiyə sərf olunur və bu ehtiyac gündəlik qəbul edilən qidaların həzm edilməsi ilə çıxan enerji ilə təmin edilir. Aclıq prosesi başladığında ilk olaraq qaraciyərdəki şəkər anbarlarından orta hesabla hər 3 saatdan bir azalan qan şəkəri səviyyələrini tarazlaşdırmaq üçün istifadə edilir və  Çünki qanda şəkər tarazlığına nail ola bilmədikdə və çox aşağı səviyyələrə endikdə; Əsəbilik, gərginlik, əllərdə titrəmə, tərləmə, bulanıq görmə və başgicəllənmə kimi fiziki əlamətlər görünə bilər. Bunlar insanın gündəlik həyat dövrünə mənfi təsir göstərsə də, daha ağır bir şəkildə sinir sistemi zədələnməsi və qıcolmalar meydana gələ bilər. Maddələr mübadiləsinin düzgün işləməsini təmin etmək və insanın gündəlik iş rejimini pozmamaq üçün hər 3 saatdan bir özünü göstərən bu fiziki prosesə aclıq deyilir. Yemək vaxtı yaxınlaşdıqca özünü göstərən mədə gurultusu və sancılar aclığın ən bariz fiziki əlamətləridir.

Hisslərinizi təmin etmək üçün…

Serotonin aclığı sizi şəkər və karbohidratlardan sonra sürükləyir; dopamin çatışmazlığı da yağlı qidalara və kofeinə səbəb ola bilər. Aşağıdakı tövsiyələrə əməl etsəniz, emosional aclığınıza qalib gələ bilərsiniz.

Pilates və yoga kimi sakitləşdirici məşqlərlə tez-tez uzanma hərəkətlərini təkrarlayın.

Gündəlik 20 dəqiqəlik müddətdə günəşdən yararlanın və D vitamini istehsalını dəstəkləyin. Bu yolla siz də depressiyanın qarşısını ala bilərsiniz.

Karbohidrat qrupundan qəhvəyi məhsulları daxil edin. Ağ çörək əvəzinə kəpəkli və ya tam taxıllı çörəyi, düyü plovu yerinə bulqur plovunu seçməyə başlayın.

Əsəbi hiss etdiyiniz zaman çobanyastığı və limon  çayı için.

Dopamin çatışmazlığı zamanı protein ehtiyacı artır. Buna görə də hər yeməyinizdə az yağlı pendir, yumurta və ya qatıq kimi sağlam protein mənbələrini daxil etməyə çalışın.

Yemək vərdişlərinizlə qarşılaşmaq üçün gündəlik tutmağa başlayın və bir mütəxəssisdən kömək alın. Ola bilsin ki, mədəniz yox, “duyğularınız acdır”!

Zümrüd Haqverdiyeva

Special School Məktəb tipli Reabilitasiya Mərkəzinin psixoloqu