“Gencaile.az” saytının “Qəbul otağı” rubrikasına bu gündən etibarən Qərbi Kaspi Universitetinin müəllimi, Bakı Dövlət Universitetinin doktorantı və müəllimi, APA-nın üzvü, Psixoterapevt Dilbər Bəhmənlinin təqdimatında müxtəlif mövzulara dair psixoloji yanaşmanın əks olunduğu yazılar təqdim olunacaq. Beləliklə, “Qəbul otağı”nda ilk olaraq xəyanətin psixoloji səbəblərindən bəhs edəcəyik.
Xəyanətin yaratdığı travma insanda psixoloji sarsıntıya səbəb olur və bir çox reaksiyalarla müşayiət olunur. Bunlar arasında PTSP, depressiya, təşviş, diqqəti əskikliyi, emosional özünü tənzimləmə, insanlara inanmaqda və əlaqə qurmaqda çətinliklər, ağrı və mədə-bağırsaq problemləri, maddə asılılığı və yemə pozuntuları daha çox özünü biruzə verir.
Bəs biz xəyanət edən insanları necə tanıyır və həyatımıza necə çəkirik?
Uşağın yemək, sığınacaq və digər ehtiyacları güvəndiyi biri (məsələn, valideyn və baxıcı ) tərəfindən qarşılanmadıqda (məhrum edildikdə) ilk xəyanəti yaşamış olur. Əgər uşaq gündəlik ehtiyacları və sağ qalması üçün baxıcıdan asılıdırsa, onların sui-istifadə və ya xəyanəti göz ardı edilir. Uşağın beyni baxıcı ilə münasibəti saxlamaq və sağ qalmaq üçün əslində xəyanətə məhəl qoymur.
Əks halda, əgər uşaq normal olaraq xəyanətlə üzləşibsə, o, baxıcıdan qaçmağa və onlarla ünsiyyəti dayandırmağa başlaya bilər ki, bu da onların sağ qalmasına təhlükə yarada bilər.
Valideyn və ya himayəçi təhqiramiz davranarsa və ya uşağın etibarına xəyanət edən hərəkət edərsə, valideyn artıq etibarlı və ya təhlükəsiz olmasa belə, uşaq onlardan asılı olaraq qalır. Bu, eyni zamanda zərər və dəstək verən fiqur ilə zehni əlaqə yaradır.
Bu uşaqlar böyüyüb ehtiyaclarını tanış yollarla (zərər və dəstək verən fiqur) pozan partnyorlarla münasibətlər quran yetkinlər ola bilər. Zərər vermək və qayğı göstərmək kimi iki əks cəhəti uzlaşdırmaq üçün onlar zərərli davranışlardan çəkinməyə, qeyri-sağlam davranışları normallaşdırmağa meyllidirlər. Ağrılı xatirələri kompensasiya etmək üçün fantaziyalar uydurur və ya hətta özlərini günahlandırırlar.
Prinsipcə, xəyanət travması yaşayan insanlar travmadan uzaqlaşmağa meyllidirlər. Öz növbəsində, onlar öz hisslərinin, emosiyalarının və travmaya verdiyi reaksiyaların nəticələri ilə mübarizə aparırlar. İnsanların maddələr, qida, dəyişən münasibətlər, cinsi əlaqə və ya diqqəti yayındıran digər hallarla öz-özünə terapiya etməsi adi haldır.
Özünə inamı aşağı olan şəxslər xəyanətə meyilli olurlar. Uşaqlıqda anası (atası) tərəfindən sevilməmiş, alçaldılmış, şəxsiyyət kimi yanaşılmayan oğlan (qız) öz anası (atası) tərəfindən ala bilmədiyi dəsdəyi və təsdiqi qarşı cinslə münasibətlərə girərək almağa çalışırlar. (Filankəs də məni bəyəndi, baxın atam (anam) siz məni sevmədiz qəbul etmədiz, amma mən özümü təsdiq elədim).
Kişi qadını sevməyi anasından, qadın kişini sevməyi atasından başlayır. Elə ata-ana olun ki, övladınız cəmiyyətə nifrətlə böyüməsin. Əziz analar, oğlanlarınıza elə rəftar edin ki, onlar qadını cinsi obyekt olaraq deyil, sevilməyə layiq birisi olaraq görsünlər. Əziz atalar, qızlarınıza sevginizi göstərin ki, sevgini başqalarında axtarmasınlar.
Partnyorlar arasında tələbatların açıq şəkildə ifadə edilməməsi də xəyanətə səbəb ola bilər. Partnyorlar bir-birlərindən nə gözlədiklərini açıq ifadə etməlidirlər. Əks halda münasibətin sonrakı mərhələsində o tələbatları ödəyəcək başqa birisi ilə münasibətə başlayıb partnyoruna xəyanət edə bilər.
Digər bir səbəb isə cəmiyyətdəki yalnış ailə modelləri və qadın-kişi rolları ilə bağlıdır. Qadın ancaq ev işləri görməlidir, kişi isə ancaq evə pul gətirməlidir və nəticədə onları bir araya gətirən yeganə şey cinsi əlaqə və övladları olur. Lakin bütün günü ev işləri görüb kişinin hər istədiyini təmin edən qadın həmin kişinin beynində ana fiqurunu yenidən canlandırmış olur. Və heç bir kişi öz anası ilə cinsi əlaqəyə girmək istəməz. Və bu iki şəxsi bir arada tuta biləcək iki səbəbdən biri də itmiş olur və geriyə sadəcə övladları üçün bir araya gəlmiş iki insan qalır (və valideyn sevgisizliyindən əziyyət çəkmiş övladlar və bu mühitdə böyüyüb sevginin nə olduğunu bilmədən sevgi dilənçiliyi edən cəmiyyət).
